Akademik Veri Yönetim Sistemi
Boz M. A. (Yürütücü), Baş H., Taşkesen H. O., Ulutaş E., Uçar A., Arı A.
TÜBİTAK Projesi, 2022 - 2025
Yürütücü
doktora çalışmasında “doğal ve yapay
kuluçka ile elde edilen kazların entansif koşullarda büyüme, kesim ve karkas
özelliklerinin belirlenmesi” konusunu çalışmış, çalışma içerisinde kapalı
entansif ve serbest gezinmeli üretim sistemlerinin etkilerini de ortaya
koymuştur. Doktora sonrası çalışmalarında “yerli kazlarda kuluçka, büyüme,
performans, kesim, karkas, et kalitesi ve davranış özellikleri ile erkek
kazlarda sperm kalitesi konularına yönelmiştir. Yürütücü ileriki dönem
çalışmaları için ise yerli kazlarda ana ve baba ebeveyn hatları elde etmek ve
ıslahını gerçekleştirmek için projeler geliştirmeye çalışmış, bir kısım
çalışmaları küçük desteklerle sürdürebilmiştir. Bu nedenle önerilen projenin
sonuçları, yerli kazlarda yapılacak ıslah çalışmasının yol haritasının ve
seleksiyon kriterlerinin belirlenmesinde etkili olacaktır.
Yerli kazların bulunduğu koşullara adaptasyon sağlaması bu
materyali geçmişten geleceğe taşıyan değerli bir gen kaynağı yapmaktadır. Hem genetik
kaynağın korunması hem de karlı ve sürdürülebilir bir üretim için materyalin genetik
özelliklerinin ortaya koyulması önemlidir. Yerli kazlarda çeşitli ekonomik
özelliklere ait çok sayıda çalışma yapılmış olmakla birlikte, bu özelliklerin
genetik olarak iyileştirilebilme potansiyeli ortaya koyulmamıştır. Bu proje ile
yerli kazlarda üreme, kuluçka, büyüme ve karkas özellikleri gibi ekonomik verim
özelliklerine ait genetik parametreler (kalıtım derecesi ve özellikler
arasındaki genetik korelasyonlar) tahmin edilecektir.
Araştırma
materyali genetik yapısı itibariyle ülkemize özgü orijinal ve özgün bir
materyaldir. Bu materyalin genetik olarak iyileştirilebilme potansiyelinin
ortaya koyulacak olması ve damızlık potansiyelinin ortaya çıkarılması
önemlidir. Bu proje, Türkiye’de pazar talebine uygun kaz ürünleri (et, yumurta,
palaz vb.) üretilebilecek niteliklere sahip; büyüme ve üreme özellikleri veya
kombine olarak geliştirilmiş yeni genotiplerin elde edilmesine bilimsel ve
teknik açıdan yöntemler sağlaması ve yeni proje fikirlerine zemin hazırlaması
bakımından özgün bir projedir.
Yerli
genotip kazlara ait üreme, kuluçka, büyüme ve karkas özelliklerinin kalıtım
derecesi bugüne kadar hiç değerlendirilmemiştir. Özelliklere ait kalıtım derecelerinin
belirlenmesi ile bu özelliklerin seleksiyon kriteri olarak kullanılabilme ve
genetik olarak geliştirilebilme potansiyelinin olup olmadığı ortaya
koyulacaktır. Ayrıca bu özellikler arasında genetik ve fenotipik ilişkilerin
boyutu ve yönü ile birlikte birden fazla kritere göre (indeks veya BLUP)
yapılacak seleksiyonda hangi özelliklerin aynı anda geliştirilebileceği ya da
geliştirilemeyeceği belirlenecektir. Özelliklere ait genetik parametrelerin
bütüncül bir değerlendirmesi ile orta ve uzun vadede iyileştirilmesi gereken
özelliklerin hangi seleksiyon kriterleri ile yapılması gerektiği araştırma projesinin
ana konusunu oluşturmaktadır.
Projenin başlangıç
sürüsü (Gen-0) ve bir sonraki generasyonun (Gen-1) popülasyon büyüklüğü 105♀ ve 35♂ ebeveyn olarak belirlenmiştir. Üreme ve kuluçka özellikleri iki generasyon
olarak ebeveynlerde, büyüme ve karkas özellikleri de 1 erkek ile 3 dişinin
yapay tohumlanması sonucu elde edilen toplam 840 palazda (420 dişi-420 erkek)
belirlenecektir. İki generasyonda toplanan tüm veriler bireysel pedigri kaydına
uygun şekilde kaydedilerek sürekli yapıda normal dağılış gösteren özellikler
VCE 6.0.2 ve kesikli yapıdakiler ise TM programlarıyla genetik analize tabi
tutulacaktır.
Bu proje, yerli genotip kazlarda “genetik parametrelerin tahmini”
konusunda ülkemizdeki ilk çalışmadır. Bununla birlikte Dünyada da kazlarda
genetik parametre tahminleri üzerine sınırlı sayıda çalışma yapılmaktadır. Projeden
elde edilen çıktılar materyal için ıslah yol haritasının belirlenmesine ve yerli gen kaynağının geliştirilerek korunmasına katkı
sağlayacak temel özellikler ortaya koyulacak ve bu konuda ciddi bir adım
atılmış olunacaktır. Elde edilen sonuçlarla ulusal ve uluslararası
kapsamdaki dergilerde makaleler yayınlanacak, kongrelerde de bildiri olarak
sunulacaktır. Materyalin özelliklerine göre
ticarileşmesi için gerekli çalışma ve ıslah yatırımları yapılabilecektir. Proje başarı ile sonuçlandığında moleküler
yöntemlerin de kullanılacağı ıslah projelerinin geliştirilmesine yol
açılacaktır. Ayrıca TÜBİTAK Çağrı Planlaması 2020”de belirtilen öncelikli AR-GE
ve Yenilik Konusu başlığı altında yer alan “genomik seleksiyon programlarının
geliştirilmesi” ve “verim özelliklerine etkili aday gen veya genlerin tespit
edilmesi” projelerine de kaynak oluşturulacaktır.