Akademik Veri Yönetim Sistemi
GÜVENEN E. (Yürütücü)
Yükseköğretim Kurumları Destekli Proje, 2024 - Devam Ediyor
Türkiye Türkçesi Ağızlarına Ait Söz Varlığının Z Kuşağı Belleğindeki Durumu: Yozgat Merkez Ağzı Örneği
Özet
Gelişen teknolojiyle birlikte, zaman ve mekân kavramlarının ortadan kalkması; ağızların kullanımını etkilemekte ve hatta kaybolmasına zemin hazırlamaktadır. Ağız kullanımında ve ağızların genç kuşaklara aktarımında büyük rolü olan yaşlıların vefatı da söz konusu kaybolmanın nedenleri arasında yer almaktadır. Buna karşılık dilin canlı bir varlık olması, bir yandan her kuşağın onu kendi ihtiyaçları, duygu ve düşüncelerine göre yeniden inşa etmesi anlamına gelirken diğer taraftan ise kendisini büyütenlere dair bazı şeyleri kullanmaya devam etmesinin doğal bir süreç olduğu çıkarımını vermektedir.
Türkiye’de çocuklar genellikle 8 yıllık zorunlu eğitimlerinin sonuna kadar aileleriyle, ailelerinin yaşadığı sosyal çevrede yaşamakta ve iletişimlerini bu sosyal çevrenin ağız özelliklerini kullanarak gerçekleştirmektedirler. Gözlem odaklı bu bilgi, ilköğretim çocuklarının ağız araştırmalarında kaynak kişi olabileceğini düşündürmüş ve bu gözlemin doğruluğunu saptayabilmek adına bu çalışmayı ortaya çıkarmıştır. Bu sebeple, tarafımızca yürütülen Yozgat Merkez Ağzı ile ilgili çalışmanın derleme sürecinde sıklıkla kullanıldığı belirlenen sözcüklerle ilgili Yozgatlı ilköğretim Türkçe öğretmenlerine danışılmış, öğrencilerin seviyelerine uygun bir anket hazırlanmıştır. Hazırlanan ankette, öğrencilerden bağlamdan yararlanmaları amacıyla cümle içerisinde verilen 30 adet sözcüğün anlamlarını yazmaları istenmiştir. “Türkçe Sözlük’te Bulunmayan veya Bölge Ağzındaki Anlamıyla Kayıtlı Olmayan Söz Varlığı Öğeleri” ve “Türkçe Sözlük’te Bulunan Ama Bölge Ağzında Ses Değişimine Uğramış Söz Varlığı Öğeleri” olmak üzere iki alt başlıktan oluşan ankette yer alan 1. Fonetik, etimolojik ve semantik olarak incelenen sözcüklerle Derleme Sözlüğü’nün söz varlığına katkıda bulunmak, 2. İlköğretim 6., 7. ve 8. sınıf öğrencilerine uygulanan anket sonucunda ilköğretim ikinci kademe öğrencilerinin ağız araştırmalarında kaynak kişi olup olamayacağını belirlemek ve ayrıca hangi yaş ve cinsiyet grubunun ağız araştırmaları için kaynak kişi olma konusunda daha elverişli olabileceğini tespit etmek amacıyla değerlendirilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Ağız, Derleme Sözlüğü, Yozgat Merkez Ağzı, kaynak kişi, ilköğretim öğrencileri.