Akademik Veri Yönetim Sistemi
TÜBİTAK Projesi, 2023 - 2023
Kenevir, dünyada ve Türkiye‟de çok eskiden beri bilinen, tanınan tek yıllık kültür bitkilerinden biridir. Genel anlamda bir lif bitkisi olmakla birlikte, çok amaçlı kullanıma uygun olan bir bitkidir. Farklı türleri olmakla birlikte kültürü yapılan ve endüstriyel amaçlı kullanıma uygun olan türü Cannabis sativa‟dır. Bu türe ait olan ve endüstriyel amaçlı kullanıma uygun olan çeşitler ekolojik şartlara göre değişmekle birlikte, 3-6 m boylanabilmekte, dioik veya monoik tipleri de bulunmaktadır. Türkiye‟nin yerli popülasyonu olan Narlısaray dioiktir. Kenevir sulanarak yetiştirilen, İlkbahar‟da ekilen ve yazlık olarak gelişmesini sürdüren, Sonbahar‟da da hasat edilen bir bitkidir. Vejetasyon süresi kullanım amacına göre değişmekle birlikte 110-130 gün arasında değişmektedir.
Kenevir başta tarım olmak üzere, sanayi, ticaret ve istihdam yönüyle bölgenin kalkınmasına önemli katkılar sağlayacaktır. Kenevir, kökleri, sapları, lifleri, çiçekleri, tohumları, yaprakları, genel anlamda toplam biyokütlesi farklı sektörlerce değerlendirilebilecek, disiplinler arası AR-GE çalışmalarını başlatma potansiyeline fazlasıyla sahip olan bir bitkidir. (FAO, 2021). Yozgat ve yöresinde yaygın olarak üretilen tarımsal ürünler tahıllar ve baklagillerdir. Endüstriyel kenevir, bölgenin ürün çeşitliliğinin artmasına ve üretim sisteminde bir döngünün oluşmasına yol açacaktır(Yılmaz ve Yazıcı, 2022).
Günümüzde tüketicilerin besin değeri yüksek ve çeşitli fonksiyonel katkılar ile zenginleştirilmiş başta ekmek olmak üzere, bisküvi, makarna, kek,kuru pasta, laktoz içermeyen süt, salata sosları, protein tozları ve besin çubuklar gibi ürünlere olan talepleri artış göstermiştir. Tahıl ürünlerinin fonksiyonelliğini arttırmak amacıyla meyve ve sebzelerden elde edilen bitkisel lifler, tam tane tahıllar, tahıl karışımları, tahıl benzerleri, yağlı tohumlar, kuru baklagiller gibi katkılar bu ürünlerin içerisine katılabilmektedir(Özkaya, 1986). Önemli düzeyde protein, diyet lif, vitaminler, mineraller ve yağ içeriği ile kenevir (Cannabis sativa L.) tohumları tahıl ürünlerinin zenginleştirilmesinde kullanılabilecek bir alternatif olarak dikkat çekmektedir.
Kenevir tohumunda %80 çoklu doymamış yağ asitlerini (PUFA; Polyunsaturated Fatty Acids) içermektedir. Bunun yanı sıra esansiyel yağ asitlerinden olan linoleik asit (18:2 omega-6) ve alfa-linolenik asit (18:3 omega- 3) açısından son derece zengin oldu yapılan araştırmalarda ortaya konulmuştur. Kenevir tohumundan elde edilen yağ da bulunan PUFA‟nın yaraları iyileştirme ve bağışıklığı desteklediği bilinmektedir. Omega – 3 ve 6 ve amino asitler vücut tarafından üretilmez, bu yüzden dışardan alınmaları gerekir. Kenevir tohumu yağı, protein tozu veya kabuklu veya kabuksuz tohum olarak işlenir ve bu besinlerden mükemmel bir kaynak olarak günlük diyette kullanılabilir.
Glutensiz ürün sektörü artan talep nedeniyle giderek genişlemektedir. Ancak glutensiz ürünler genellikle nişasta bazlı oldukları için bu ürünlerde bazı besin öğeleri açısından eksiklik görülmekte ve bu eksikliklerin farklı fonksiyonel katkılar ile giderilmesi yönünde araştırmalar yapılmaktadır. Kenevir tohumları veya tohumların yağı alındıktan sonra geriye kalan posa kısımlarının glutensiz tahıl ürünlerinde kullanımı sonucunda glutensiz ürünlerinin besin içeriğinde artış sağlanabilmektedir(Doğan, 2021).