Research Information System
XIX.TÜRK TARİH KONGRESİ, Ankara, Turkey, 3 - 07 October 2022, pp.481-482
Toplumsal bir varlık olan insanın ilk sosyalleştiği yer ailesidir. Aile kurumu, hem bu
sosyalleşmenin itici gücü hem de neslin sürdürülmesinin başat aktörüdür. Geçmişten günümüze, dünyanın hemen her bölgesinde yeni bir ailenin kuruluşu düğünlerle
kutlanır. Kadim Türk töresinde toy adı verilen eğlenceler düzenlenir, evlilikte ve doğumda muhtelif törenler tertip edilirdi. Osmanlı’da düğün denildiğinde akla ilk gelen
saray düğünleridir. Bir şehzadenin ya da sultanın günlerce süren düğün cemiyetinde
ziyafetler verilir, şehrayinler düzenlenir, alay geçişleri yapılırdı. Edebiyata sûrname
geleneği şeklinde yansır ve düğünlerde yapılan etkinlikler, bu eserlerde teferruatıyla
yer alır.
Reaya olarak konumlanan geniş halk kitlesinin düğünleri nasıl olurdu? Saray düğünleri ile benzerliği ya da ayrıştığı hususlar nelerdi? Devletin bu düğünleri sınırlandırıcı
etkisi var mıydı ve müdahale meşruiyetinin kaynağı ne idi? Gibi soruların cevabının
araştırılması, bu tebliğin amacını oluşturmaktadır.
Bilindiği üzere Osmanlı padişahları, Weber’in tasniflerine göre hem geleneksel hem
de karizmatik otorite sahibi olarak kabul edilirdi. Patrimonyal devlet anlayışının tezahürü olarak toplumsal alanı kontrol etme ve düzenleme yetkisini kendilerinde görürlerdi. Sultanın bu tavrı, olgusal olarak kimi Batılı aydınlarca savunulan hegemononik
iktidarın yansıması olarak da görülebilir. Politik ve sivil otoriteden oluşan bütünleşik
devlet anlayışını savunan Gramsci, hegemonyanın esasen rıza ile inşa edildiğini ortaya koyar. Yöneticiler, rızayı temin için iktidarın meşruiyetini kabul ettirmeye çalışırlar.
Bu durumda başlık parası, görücü usulü, çalgıcılar sorunu, israfın engellenmesi ve silah kullanımının yasaklanması gibi beş ayrı hususta halk düğünlerine yönelik yapılan
düzenlemeler, sözü edilen teorik çerçevede değerlendirilmeye çalışılacaktır.
Araştırmanın ana kaynakları muhtelif kataloglarda bolca yer alan Osmanlı arşiv vesikalarıdır. Bunun yanı sıra Bosna-Hersek’de düğünler konusunda düzenlemelere
öncülük eden Ahmed Cevdet Paşa’nın izlenimlerini yansıttığı eserlerinden de faydalanılacaktır.
Anahtar Kelimeler: 19. Yüzyıl, Halk Düğünleri, Devlet-Toplum İlişkileri.