Akademik Veri Yönetim Sistemi
Uluslararası Necmettin Erbakan Hukuk Kongresi, Konya, Türkiye, 13 - 15 Mayıs 2022
Çevrim içi (online) uyuşmazlık çözüm yöntemleri kavramının tanımı hakkında doktrinde bir fikir birliği mevcut değildir. Kavram ilk ortaya çıktığı zamanda alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemlerinin çevrim içi ortamda yapılan şekli olarak ifade edilmekte idi. Nitekim ilk keşfedildiğinde kavram çevrim içi alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemleri (E-ADR, İ-ADR) olarak zikrediliyor idi. Arabuluculuk, tahkim gibi klasik çevrim içi uyuşmazlık çözüm yöntemlerinin çevrim içi ortamda yürütülmesiyle oluşan sürece çevrim içi uyuşmazlık çözüm yöntemleri adı veriliyordu. Ancak çevrim içi uyuşmazlık çözüm yöntemleri kavramı bu şekilde dar yorumlanamaz. Zira zamanla kavramın muhtevası genişlemiştir. Geçmiş dönemde sadece alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemleriyle sınırlı olarak uygulanan bu yöntemler, zamanla devlet yargılaması bakımından da uygulanır hâle gelmiştir. Karşılaştırmalı hukukta ortaya çıkan çevrim içi mahkemeler, çevrim içi uyuşmazlık çözüm yöntemlerinin yargı sistemlerine entegre edilmesi için yazılımlar geliştirilmesi gibi somut teknolojik gelişmeler kavramın sınırlarının genişlediğinin en bariz örnekleridir. Bu yüzden çevrim içi uyuşmazlık çözüm yöntemleri teknolojinin uyuşmazlık çözüm sürecinin bütününde kullanıldığı, diğer bir deyişle uyuşmazlığın tamamen bilişim araçlarının yardımıyla çözüldüğü süreci ifade etmektedir.
Teknolojinin hızla gelişmesi klasik uyuşmazlık çözüm yöntemlerinin tartışılmasına, eleştirilmesine ve yeni arayışlara yol açmıştır. İşte çevrim içi uyuşmazlık çözüm yöntemlerinin tarihsel gelişimi bu yenilik arzusunun ve eleştirilerin sonucunda başlamıştır. İlk olarak internetin ortaya çıkması ve çevrim içi ortamda kullanıcıların artmasıyla, bu ortamdaki uyuşmazlıkların kendine has yöntemlerle çözülme ihtiyacı vuku bulmuştur. Daha sonra çevrim içi uyuşmazlık çözüm yöntemlerinin ilk somut örnekleri ortaya konulmuştur. Ardından çevrim içi ortamda meydana gelen ticaret uyuşmazlıklarının çözümü için bu uyuşmazlıklara münhasır olmak üzere platformlar kurulmuştur. Nihayet günümüzde de yargı sistemlerinde çevrim içi uyuşmazlık çözüm yöntemleri kullanılmaya başlanmıştır.
Çevrim içi uyuşmazlık çözüm yöntemleri öğretide çevrim içi müzakere, çevrim içi arabuluculuk ve çevrim içi tahkim olmak üzere üç ana grupta incelenmektedir. Ancak yukarıda da belirttiğimiz üzere kavram bu gruplarla sınırlı değildir. Zira özellikle son yıllarda e-ticaret alanında ve devlet yargılamalarında yeni nesil çevrim içi uyuşmazlık çözüm yöntemlerinin ortaya çıkması kavramın yeniden sınıflandırılması ihtiyacını beraberinde getirmiştir.
There is no consensus in the doctrine about the definition of the concept of online dispute resolution methods. When the concept first emerged, it was expressed as the online form of alternative dispute resolution methods. As a matter of fact, when the concept was first discovered, it was mentioned as online alternative dispute resolution methods (E-ADR, I-ADR). The process, which consisted of classical online dispute resolution methods such as mediation and arbitration, was called online dispute resolution methods. However, the concept of online dispute resolution methods cannot be narrowly interpreted in this way. Because over time, the content of the concept has expanded. These methods, which were limited to alternative dispute resolution methods in the past, have become applicable in terms of state jurisdiction over time. Concrete technological developments such as online courts in comparative law and the development of software for integrating online dispute resolution methods into judicial systems are the most obvious examples of expanding the boundaries of the concept. Therefore, online dispute resolution methods refer to the process in which technology is used in the whole of the dispute resolution process, in other words, the dispute is resolved entirely with the help of information tools.
The rapid development of technology has led to the discussion and criticism of classical dispute resolution methods and new searches. The historical development of online dispute resolution methods started as a result of this desire for innovation and criticism. First of all, with the emergence of the internet and the increase in the number of users in the online environment, the need to resolve the disputes in this environment with unique methods has occurred. Then, the first concrete examples of online dispute resolution methods are presented. Then, platforms have been established for the resolution of trade disputes that occur in the online environment, exclusively for these disputes. Finally, today, online dispute resolution methods have started to be used in judicial systems.
Online dispute resolution methods are examined in three main groups as online negotiation, online mediation and online arbitration. However, as we mentioned above, the concept is not limited to these groups. Especially in recent years, the emergence of new generation online dispute resolution methods in the field of e-commerce and state proceedings has brought the need to reclassify the concept.