Akademik Veri Yönetim Sistemi
Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, cilt.4, sa.3, ss.503-527, 2020 (Hakemli Dergi)
Kazakistan Cumhuriyeti’nin eski başkenti Almatı’nın yaklaşık 160 km kuzeybatısında Tamgalı Vadisi’nde
Orta Asya Türk Tarihi ve Sanatı açısından çok önemli kaya resimleri bulunmaktadır. Tamgalı Petroglifleri 2004
yılında UNESCO Dünya Mirası listesine kabul edilmiştir. Sayıları 5000’i bulan petrogliflerin yaklaşık 300 adeti
Ortaçağ Dönemi’ne tarihlenmektedir. Ortaçağ petroglifleri arasında atlı ve bayraklı savaşçı figürleriyle dikkat çeken
Göktürk Dönemi betimlemeleri bulunmaktadır. Göktürk Dönemi petroglifleri gerek konu gerekse teknik özellikleri
nedeniyle diğer dönemlerden bazı farklılıklar göstermektedir. Bu döneme özgü teknik ve üsluptaki petroglifler
Göktürk Devleti’nin yıkılması sonrasında da uygulanmaya devam edilmiştir. Çeşitli yayınlarda, Göktürk Dönemi
petroglifleri 6. yüzyıl ile 10. yüzyıl arasına tarihlenmektedir. Bu tarihi çerçeve belirlenmesinde Tamgalı bölgesinin
10. yüzyılda İslamlaştığı ve İslam’la birlikte yörede tasvir yasağının ortaya çıktığı gibi gerçekçi olmayan
varsayımlardan hareket edilmektedir. 2017 yılı ağustos ayında Tamgalı Vadisi’ne düzenlemiş olduğumuz araştırma
ve inceleme gezisi sonucunda söz konusu tarihi çerçevenin yanlış olduğu görülmüştür. Her ne kadar yörenin
İslamlaşması 10. yüzyılda tamamlanmış olsa da tasvir yasağı uygulamasının Tamgalı petrogliflerine bir etkisi
gözlenmemektedir. Bu makalede Göktürk Dönemi’nde petrogliflerde ortaya çıkan yeni konu ve üslup özelliklerinin
13. yüzyılın ilk çeyregine kadar yani Moğol İstilasına kadar sürdüğü görüşü doğrulanmaktadır.
Tamgaly Valley located around 160 km northwest of Almaty, the old capital of the Republic of
Kazakhstan, is significant rock art site in terms of Central Asian Turkic Art and History. Archaeological site and
petrogliphs at Tamgaly were accepted to the UNESCO World Heritage List in 2004. Tamgaly petroglyphs are
approximately 5000 in number but only around 300 of them are dated to the Medieval Period. Within the petroglyphs
of the medieval period there are images of equestrian warrior figures with flags and composite bows dated to Turkic
Kaghanate period. Depictions of Turkic period differ from others by peculiar drawing techniques and themes. It was
determined that the petroglyphs specific to the period in technique and style continued to be engraved even after the
collapse of the Turkic Khaganate. Various studies date the petroglyphs of Turkic period at Tamgaly from 6th century
to 10 century. However, determination of this historical framework, which is based on unrealistic assumptions that
the Tamgaly region became Islamized in the 10th century and the prohibition of depiction appeared in the region with
acceptance of Islam. Thus, the research and investigation trip to Tamgaly was conducted in August 2017 to examine
the site. Despite the Islamization process of the region, which had completed in 10th century, there is no effect of the
the prohibition of depiction at Tamgaly. In this article, it is suggested that the petroglyphs in Turkic style at Tamgaly
lasted until the first quarter of the 13th century, namely the Mongolian Invasion.