Akademik Veri Yönetim Sistemi
Journal of Modern Turkish History, sa.34, ss.471-500, 2021 (ESCI)
Uzun yıllar idari bakımdan Beylerbeyi, Paşalar, Ağalar ve Dayılar Devri
olmak üzere dört farklı şekilde Osmanlı yönetiminde kalan Cezayir, Fransız
işgalinden sonra “protesto altında bulunan mahaller” olarak görülmüş,
Osmanlı Devleti’ne sığınan Cezayirli muhacirler de bu çerçevede
değerlendirilmiştir. Osmanlı Devleti’nde Tabiiyet Kanunun çıkarılmasında
Mora muhacirleriyle birlikte Cezayirli muhacirlerin de etkisi büyük olmuş
ancak Cezayirli muhacirlerin tabiiyet meselesi Doğu Akdeniz coğrafyasında
nüfuz kazanmak isteyen Fransa’yı oldukça rahatsız etmiştir. Fransa’nın
Osmanlı Devleti’ne göç eden Cezayirliler konusunda ilk yıllarda uyguladığı
sessizlik politikası sonraki yıllarda bölgede meydana gelen olaylar ve bu
kişilerin Osmanlı tabiiyetine geçmeleri nedeniyle yerini muhacirlerin
Osmanlı tabiiyetine geçişinin önlenmesi yönünde aktif bir politikaya
bırakmıştır. Tüm bu değişim/dönüşümler sonucu iki ülke ilişkileri Birinci
Dünya Savaşı’na kadar Cezayirli muhacirler temelli inişli çıkışlı bir sürece
472 Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi Yıl 17 Sayı 34 (Güz 2021)
sahne olmuştur.
Çalışmada, T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı
Arşivi’nde bulunan belgeler esas alınarak, bu süreç içinde Osmanlı
Devleti’ne gelen Cezayirli muhacirlerin kimler olduğu, hangi dönemde kaç
kişinin geldiği, gelen kişilere nasıl bir sözleşme imzalatıldığı, hangi bölgelere
yerleştirildiği, bu kişilerin geçimlerini nasıl sağladığı, bulundukları bölge
yöneticileri ile iletişimlerinin nasıl olduğu, Bâb-ı Âlinin bölge yöneticileri ile
muhacirler konusunda ne gibi yazışmalar yaptığı, Fransa’nın muhacirlerle
ilgili değişen söylemleri ve Cezayirli muhacirlerin Fransız vatandaşı olması
yönünde uyguladıkları politikalar gibi temel sorular cevaplandırılmaya
çalışılmıştır.