Akademik Veri Yönetim Sistemi
Uluslararası 21. Yüzyılda Türk Dünyası ve Sosyal Bilimler Sempozyumu, Ankara, Türkiye, 11 - 12 Nisan 2025, cilt.1, sa.20, ss.31-33, (Özet Bildiri)
II. MAHMUD’UN REFORMLARI KAPSAMINDA HARİCİYE NEZARETİ’NİN KURULUŞU THE ESTABLISHMENT OF THE FOREIGN MINISTRY IN THE CONTEXT OF MAHMUD II'S REFORMS Çetin AYKÜRT*
Özet Avrüpa devletlerinin XVIII. yü zyılda askerı ve iktisadı ü stü nlü ğ ü karşısında Osmanlı Devleti yeni bir dü zenleme içine ğirmiştir. Bü dü zenlemelerde Avrüpa’daki yapılanma o rnek alınmıştır. Bü bağ lamda, III. Selim ilk etapta diplomasi alanında daimi elçiliklerin kürülmasını hedeflemiştir. Neticede, Avrüpa devletleriyle temasta o nem arz eden, Londra (1792), Paris, Berlin ve Viyana’da (1797) daimı elçilikleri kürdürmüştür. Ğo revlendirilen elçilerin ilk misyonü, Osmanlı Devleti’nde yapılması dü şü nü len reformların alt yapısı için ğo zlem ve faaliyetlerde bülünmak idi. III. Selim’in hariciye alanında, başlattığ ı yenilik hamlelerini II. Mahmüd da devam ettirmiştir. II. Mahmüd, ilk o nce Dı va n-ı Hü ma yün’daki Rüm tercü manların yerine Mü slü man tercü manları atamıştır. Mü slü man tercü manları yetiştirmek ğayesiyle 1821 tarihinde Ba bıa li A li Tercü me Odası’nı kürmüştür. Tercü me Odası’nın o nemi 1833 tarihinden itibaren o nem kazanmıştır. Çü nkü , Mısır Meselesi yü zü nden dış mü nasebetler artmıştır. Bünün ü zerine, II. Mahmüd, III. Selim’den sonra ğerileyen elçilik ve konsoloslük teşkila tını yeniden reorğanize etmeye karar vermiştir. O, Müstafa Reşid Paşa’yı 1834 tarihinde Paris’e tayin ederek, Avrüpa başkentlerinde daimi elçiliklerin yeniden kürülması faaliyetine başlamıştır. Müstafa Reşid Paşa, Viyana’da Prens Metternich ile bir ğo rü şme ğerçekleştirmiştir. Bündan ğayesi, Mısır ve Cezayir meselelerinde Avüstürya’nın desteğ ini kazanmak idi. Müstafa Reşid Paşa, Mısır Valisi Mehmet Ali’ye karşı Fransız kamüoyünün kazanılması yo nü nde Fransız basınında Osmanlı Devleti lehinde propağ anda yapılması hüsüsünda * Doç. Dr., Yozğat Bozok Ü niversitesi, Tarih Bo lü mü , Yozğat- Tü rkiye, e-mail: dr.cetinaykürt@ğmail.com, ORCID: 0000-0001-5467-8659. 32 faaliyetlerde bülünmüştür. Müstafa Reşid Paşa, aynı faaliyetlerini Londra elçiliğ inde de sü rdü rmü ştü r. XVIII. yü zyılda, Osmanlı Devleti’nin diplomasi faaliyetleri içinde reisü lkü ttaplığ ın o nemi artmıştır. Beylerbeylik, nişancılık ğibi makamlara atanan reisü lkü ttaplar, artık vezirlik ve sadrazamlığ a atanabiliyorlardı. II. Mahmüd, tarafından reisü lkü ttaplık 1836 tarihinde Hariciye Nezareti’ne do nü ştü rü lmü ştü r. Mehmed A kif Paşa’da reisü lkü ttaplıktan Hariciye na zırı ünvanını alan ilk kişidir. Bir mü ddet sonra, Hariciye Nezareti’nde odaların kürülması zarüret haline ğelmiştir. 1846’da Hariciye Teşrifatçılığ ı, 1851’de ü lke içindeki azınlıklar ve konsoloslarla ilğili yazışmaları yü rü tmekten sorümlü Hariciye Mektüpçülüğ ü ve 1856’da da dış yazışmalarla ilğili Tahrı ra t-ı Ecnebiyye Odası kürülmüştür. Anahtar Kelimeler: Reform, II. Mahmüd, Tahrı ra t-ı Ecnebiyye, Müstafa Reşid Paşa, reisülküttaplık.