Akademik Veri Yönetim Sistemi
Sağlık Bilimlerinde Güncel Tartışmalar 2, Dr. Bülent Işık,Dr. Fulya Köse,Dr. Serkan Küçüktürk, Editör, Platanus Publishing, Ankara, ss.65-84, 2022
YENİDOĞAN TARAMA PROGRAMLARI
Yenidoğan tarama programları, tüm dünyada gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde halk sağlığı programları içerisinde çok önemli yeri olan koruyucu
sağlık hizmetleridir.
Yenidoğan taramasının amacı, yaşamı veya uzun vadeli sağlığı tehdit eden bozuklukları semptomatik hale gelmeden önce tespit etmektir. Bu bozukluklar arasında doğuştan gelen metabolizma hastalıkları, endokrin bozukluklar, hemoglobinopatiler, immün yetmezlikler, kistik fibrozis ve kritik konjenital kalp hastalıkları gibi hastalıklar yer alır. Bu nadir bozuklukların erken tedavisi, etkilenen hastalarda mortalite ve morbiditeyi önemli ölçüde azaltabilir. Tarama için gerekli kriterler;
• Halk sağlığı sorunu olması
• Tespit etmenin nispeten kolay olması
• Seyrinin bilinmesi
• Tedavi imkanının bulunması
• Maliyetinin uygun olması
• Uzun vadeli prensip ve kriterlerin belirlenmesi.
Ülkemizde yürütülen tarama programları;
• Yenidoğan Tarama Programı (NTP)
• İşitme Taraması Programları
• Yenidoğan İşitme Taraması Programı (YİTP)
• Okul Çağı Çocuklarda İşitme Taraması Programı (OÇİTP)
• Gelişimsel Kalça Displazisi (GKD) Tarama Programı
• Görme Taraması Programları
• Yenidoğan Görme Taraması Programı
• Okul Öncesi Çocuklarda Görme Taraması Programı
• Okul Çağı Çocuklarda Görme Taraması Programı
• Evlilik Öncesi Tarama Programları
• Evlilik Öncesi Hemoglobinopati Tarama Programı
• Evlilik Öncesi Spinal Musküler Atrofi (SMA) Taşıyıcı Tarama Programı
TÜRKİYE’DE ULUSAL YENİDOĞAN TARAMA PROGRAMI
Ulusal yenidoğan tarama programı (UYTP) ile yenidoğan döneminde klinik bulgu vermeyen ancak tanıda gecikildiğinde ciddi morbidite ve mortaliteye yol açan hastalıkların erken tanınıp, tedavisine başlanabilmesi için popülasyonun en az %95’inin taranması ve bu şekilde komplikasyonların önüne geçilmesi hedeflenmektedir.
Tüm yenidoğanların, Fenilketonüri ve Konjenital Hipotroidi yönünden taranması amacıyla 25.12.2006 tarihinde Sağlık Bakanlığı tarafından (AÇSAP
Genel Müdürlüğü ve RSHM Başkanlığı koordinasyonu ile) Ülke genelinde Neonatal Tarama Programı başlatıldı.
Halen bu program Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü Çocuk ve Ergen Sağlığı Daire Başkanlığınca yürütülmektedir. 2008 Ekim’de Biyotinidaz eksikliği panele eklendi. Ocak 2015’den itibaren ise Kistik Fibrozis Taraması panele eklendi. 2017 yılında 4 ilde pilot olarak başlayan Konjenital Adrenal Hiperplazi, 2022 yılında 81 il’e yaygınlaştırılarak tarama paneline eklendi
Metabolik, endokrinolojik veya genetik bozuklukların tanınması için postnatal 36-72. saatte her bebekten kapiller kuru kan ile konjenital hipotiroidi,
feniketonüri (FKU), konjenital adrenal hiperplazi (KAH), biyotidinaz eksikliği ve kistik fibroz (KF) taraması yapılmaktadır.
Ülkemizde taburculuk öncesi her bebeğe uyarılmış beyin sapı cevabı (ABR) ile işitme taraması yapılmakta ve gereklilik durumunda bir referans merkeze yönlendirilmektedir.
Basit ve non-invaziv bir yöntemle uygulanabilen, maliyeti düşük ve etkin bir tarama yöntemi olan nabız oksimetri ile kritik konjenital kalp hastalığı (KKKH) taraması da rutin tarama olarak doğum sonrası 24.-48. Saatlaeri arasındaki her bebeğe yapılmaktadır.
Gelişimsel kalça displazisinin (GKD) erken tanı ve tedavisi için bebekler taburculuk öncesi muayene ile değerlendirilmekte, takiben kalça ultrasonografisi (USG) ve ortopedist muayenesi için ilk 3-6 hafta içinde yönlendirilmektedir.
Kırmızı refle testi yenidoğan muayenesinin zorunlu bir parçası olup görme aksında yer alabilecek katarakt, korneal opasite, retinablastom ve retina dekolmanı da dahil pek çok patolojinin belirlenmesinde kullanılır.