Yüzyıllık Cumhuriyette Çevre Hareketinin Eylemsel Boyutu: Çevre Çalışmaları Yürüten Sivil Toplum Kurumları

Creative Commons License

Kara P. S., Özmen Y. P.

Ekonomi ve Politikada 100 Yıllık Miras ve Gelecek Perspektifi, Ankara, Türkiye, 24 Ocak 2023, ss.116-119, (Tam Metin Bildiri)

  • Yayın Türü: Bildiri / Tam Metin Bildiri
  • Basıldığı Şehir: Ankara
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.116-119
  • Yozgat Bozok Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Modern yaşamın getirisi olan sanayi faaliyetleri, kapitalist üretim ve tüketim biçimi, büyük savaşlar gibi sebeplerle kirliliğin artışı toplumların yaşanabilir çevre hassasiyetini artırmıştır. Bu hassasiyet 19. Yüzyılın ikinci döneminden sonra koruyucu çevre hareketleri olarak ortaya çıkmıştır. 19. Yüzyılın ikinci yarısından itibaren İngiltere ve ABD’de gönüllü kuruluşlar ortaya çıkmaya başlamıştır. 20 yüzyılın başlarındaki olayalar sonrası artan çevre duyarlılığı ideolojik ve kolektif hâle bürünüp, 1970’ler sonrası toplumsal tabana inmiştir. Türkiye Cumhuriyeti, kuruluşunun ilk dönemlerinde Osmanlı Devleti’nden miras aldığı sorunları, Osmanlı Devleti’nden kalma bakış açısıyla ele almıştır. Fakat yeni cumhuriyetin ilgilenmesi gereken konu çeşitliliği çevrenin geri plana atılmasına sebep olmuştur. Göz ardı edilen çevre alanında 1946 yılına kadar sınırlı kanuni düzenlemeler ve yarı resmi kurumlar dışında girişim olmamıştır. 1946 yılındaki dernek kurma serbestisinden sonra dernekleşme faaliyetleri görülmeye başlamıştır. Fakat çevre adına kabul edilir düzeydeki adımların atılması 1970’li yılları bulmuştur. 1970’lerin sonlarına doğru ivme kazanan çevre hareketleri 1980’lerde aktif hâl almıştır. 1980’lerin sonlarına doğu çevre hareketi yeni sosyal hareketlerle eklemlenmiş, siyasallaşmıştır. Bu doğrultuda çeşitli vakıf, dernek ve platformlar kurulmuştur. Sivil toplumda karşılık bulan hareket 1988 yılında bir parti kurulmasını sağlamıştır. 1988 yılında Yeşiller Partisi kurulmuştur. 1994 yılında parti iç uyuşmazlıklar sebebiyle kapanmıştır. 1980’lerden sonra çevre hareketleri yaygınlık kazanmış, fazlaca gösteriler, mitingler, protestolar, eylemler yapılmıştır. Bunlara bağlı olarak çevre için çalışan sivil toplum kuruluşlarının sayısında bir hayli artış görülmüştür.  Bu çalışma ile Türkiye Cumhuriyeti’nin yüzyılında çevre için çalışan sivil toplum kuruluşlarının faaliyetleri analiz edilmek istenmiştir.