Akademik Veri Yönetim Sistemi
Sulama ve Drenaj Konferansı, Adana, Türkiye, 10 - 11 Nisan 2008, ss.173-183
Bu çalışma, Aşağı Seyhan Ovasında yer alan ve 9 495 ha alanı kaplayan Akarsu Sulama
Birliği sahasında 2007 hidrolojik su yılında yürütülmüştür. Araştırmada su, tuz ve nitrat bütçesi
elemanlarının Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) ortamında saptanması ve elde edilen sonuçların su
kaynaklarının etkin kullanımı ve sulama yönetimi bağlamında irdelenmesi amaçlanmıştır. Su
yılının başında ve sonunda 108 adet taban suyu gözlem kuyusunda derinlik ölçümleri ile birlikte su
örnekleri de alınmıştır. Benzer şekilde, drenaj gözlem kuyularına yakın yerlerdeki 0-0.9 m
derinlikteki toprak profilinden örnekler alınmış; örneklerin gravimetrik su içerikleri, tuzlulukları
ve nitrat konsantrasyonları belirlenmiştir. Sulama ve drenaj kanalları üzerine toplam 8 adet akım
gözlem istasyonu (AGİ) tesis edilmiş; giren ve çıkan akımlar AGİ’lerde bir saat aralıklarla
ölçülmüştür. Kesitlerin “anahtar eğrileri” elde edilmiş; ölçülen su derinlikleri su debisine çevrilip
kaydedilmiştir. Drenaj havzasının çıkış noktasındaki AGİ’den günde bir, diğer istasyonlardan
haftada bir su örnekleri alınarak toplam tuzluluk ve nitrat konsantrasyonları laboratuvarda
belirlenmiştir. Sekiz farklı noktaya piyezometre bataryaları tesis edilmiş; haftada bir kez olmak
üzere derinlik ölçümleri yapılmış ve su örnekleri alınarak tuz ve nitrat içerikleri belirlenmiştir.
Taban suyu derinlik, tuzluluk ve nitrat haritaları CBS ortamında çizilmiş; matematiksel işlemler
harita katmanları üzerinde yapılmıştır. Bütçe hesabında, temel hidrolojik su bütçesi denklemi
kullanılmıştır. 2007 su yılında, Akarsu sahasına 676 mm yağış düştüğü, 1014 mm net sulama suyu
saptırıldığı ve 788 mm suyun havzadan drene olduğu belirlenmiştir. Su kullanım randımanının
%39, drenaj fraksiyonunun ise %47 olduğu saptanmıştır. Su, tuz ve azot bütçeleri sırasıyla +180
mm, -12.8 ton ha-1 ve +13.73 kg N ha-1 hata ile saptanabilmiştir.
This study was conducted in the area –located in the Lower Seyhan Plain and covering
9 495 ha- of Akarsu Water User Association in 2007 hydrologic water year. The main objective of
the study was to determine the elements of water, salt and nitrate budget through using
Geographic Information Systems (GIS) tools, and to evaluate the findings in the context of water
resources management and efficient use of water. At the beginning and end of the hydrological
year, depths to groundwater (GW) table in 108 GW observation wells were measured, concurrently
with the collection of GW samples. Similarly, soil samples were taken from 0-0.9 m depth in the
vicinity of GW observation wells; and gravimetric water contents, total dissolved solids (TDS) and
nitrate concentrations were determined in the laboratory. A total of 8 flow-gauging stations (FGS)
were constructed on the irrigation and drainage canals, and inflow and outflow depths were
recorded hourly. Flow rate curves for each FGS were developed, and the flow depths measured at
canal cross sections were converted to discharge rates. TDS and nitrate concentrations of water
samples, collected daily from one FGS located in the outlet of the study area and weekly from the
remaining ones, were determined in the laboratory. Piezometer clusters were installed at 8 points
along the Ceyhan River flood levees to determine likely subsurface in- or out-flows. Water depths
at piezometers were measured weekly, and water samples were concurrently taken for
determination of TDS and salt contents. GW depth, salinity (TDS) and nitrate maps were produced
in GIS media and map calculations were realized interactively on map layers. Mass balance budget
calculations were carried out using basic hydrological water balance equation. In 2007 water year,
the total amount of rainfall was measured as 676 mm in Akarsu irrigation district. During this
period, it was determined that 1014 mm net irrigation water was diverted and 788 mm water was
drained out of the study area. District water use efficiency and drainage fraction was found around
39% and 47%, respectively. Likely errors of water, salt and nitrate mass balance calculations were
in the order of +180 mm, -12.8 ton ha-1 and +13.73 kg N ha-1, respectively.