Akademik Veri Yönetim Sistemi
Anasay, cilt.4, sa.11, ss.105-128, 2020 (Hakemli Dergi)
Kayalık, İpek Yolu üzerinde yer alan Ortaçağ şehirlerinden biridir. Günümüzde
Kazakistan’ın Almatı Vilayetine bağlı Sarkand ilçesi sınırları içinde yer
almaktadır. Kayalık hem Doğu Yedisu bölgesinin merkezi hem de Karluk Yabgu
Devletinin başkenti olması nedeniyle dikkat çekmektedir. Kayalık’ta yürütülen
arkeolojik kazılar şehrin mimari dokusunu ana hatlarıyla gözler önüne sermiştir.
10. yüzyılın ikinci yarısından itibaren kervansaray, hamam, cami, hankah,
türbe, saray ve köşk gibi yapıların inşasıyla Kayalık bir Ortaçağ İslam şehri
görünümüne kavuşmuştur. 1998’ten günümüze yürütülen arkeolojik kazılar ve
mimari araştırmalar sonucunda özellikle Güneydoğu Kazakistan’da şehirleşme
ve İslamlaşma konularında önemli bilgilere ulaşılmıştır. Daha önceleri bölgenin
İslamlaşması 14. yüzyılın ortalarına tarihlenmekte iken Kayalık’ta ortaya çıkarılan
ulu cami, hankah ve türbeler bu tarihlendirmeyi değiştirmiştir. Karahanlıların
İslam’ı resmi din kabul etmesiyle 10. yüzyılın ikinci yarısından itibaren
hız kazanan İslamlaşmanın Kayalık’ta 12. yüzyılda gerçekleştiği ortaya çıkmıştır.
Kayalık’ta yazılan 1281 tarihli ve önde gelen Yesevî şeyhlerinin şeceresini içeren “Tarihname” adlı bir el yazması esere göre Kayalık Yesevîliğin en önemli
merkezlerinden biridir. Kayalık’ta yapılan kazılarda bu bilgiyi doğrulayan 12.
yüzyıla tarihlenen bir hankah ve iki türbe de ortaya çıkarılmıştır.
Kayalik is one of the Medieval cities on Silk Road. It is located within administrative
borders of Sarkand District of Almaty Province, Kazakhstan. The
city is of great importance both for being a center of Zhetisu Province as well as
capital of Karluk Yabghu State. Archaeological excavations conducted in Kayalik
revealed the architectural texture of the city. The city obtained appearance
of a medieval Islamic city starting from the second half of the 10th century with
buildings such as caravanserai, bath (hamam), Great mosque, dervish lodge or
khankah, palace, tomb, and mansion. Archaeological excavations which started
in 1998 and continue nowadays enabled to achieve significant results specifically
regarding the medieval urbanization and Islamization of Southeastern Kazakhstan.
Previously the Islamization of the region was dated to the middle of
the 14th century, however, discovery of the great mosque, khankah and tomb in
Kayalik resulted in review of the dating. It was revealed that Islamization, which
gained pace since the second half of the 10th century, established in Kayalik in
the 12th century. Kayalık is one of the most important centers of Yeseviye Sufi
Order according to the manuscript “Tarihname”, which is considered written in
Kayalik in 1281 and contains the genealogy of the prominent Yesevî sheikhs.
Khankah and two tombs dating to the 12th century which revealed during excavations confirms the supposition.