Akademik Veri Yönetim Sistemi
5. Uluslararası 23. Ulusal Halk Sağlığı Kongresi, İstanbul, Türkiye, 13 - 18 Aralık 2021, sa.345, ss.1069-1070
Giriş-Amaç: Sağlık okuryazarlığının beslenmeye odaklanan şekli olan “beslenme okuryazarlığı”, kişinin
sağlığını sürdürecek şekilde temel beslenme bilgi ve hizmetlerine ulaşma, anlama, yorumlama ve uygulama
kapasitesi olarak tanımlanmaktadır. Beslenme okuryazarlığının yetersiz olması durumunda, obezite dahil
çeşitli beslenme bozukluklarının ortaya çıkma ihtimali bulunmaktadır. Üniversite öğrencileri ise bir taraftan
toplumun eğitimli kesimiyken, diğer taraftan da beslenme düzenleri istenilen seviyede olmayan bireylerdir.
Bu çalışma, üniversite öğrencilerinin beslenme okuryazarlığı düzeylerini tespit etmek ve obezite ile ilişkisini
araştırmak amacıyla yapılmıştır.
Gereç-Yöntem: Tanımlayıcı ve kesitsel nitelikteki bu araştırmanın evrenini Yozgat Bozok Üniversitesi merkez
kampüste bulunan 3 Fakültenin 1. ve 4. sınıf öğrencileri oluşturmuştur. Üniversitenin sağlık, sosyal ve fen
alanlarını temsil etmek üzere kura ile Sağlık Bilimleri Fakültesi (218), Eğitim Fakültesi(317) ve Mühendislik- Mimarlık Fakültesi(566) belirlenerek bu fakültelerin gündüz öğretimindeki 1. ve 4. sınıf öğrencilerinin
tamamının (1101) çalışmaya alınması planlanmış olup, toplam 967 öğrenciye ulaşılmıştır (% 87.8). Verilerin
toplanmasında tanımlayıcı bilgilerin ve sağlıkla ilgili bazı alışkanlıkların bulunduğu 20 sorudan oluşan bir
anket formu ve Yetişkinlerde Beslenme Okuryazarlığı Değerlendirme Aracı (YBOYDA) kullanılmıştır. Cesur
ve arkadaşları tarafından geliştirilen, geçerlik ve güvenirlik analizi yapılan YBOYDA; Genel Beslenme Bilgisi,
Okuduğunu Anlama, Besin Grupları, Porsiyon Miktarları ve Gıda Etiketi Okuma ve Sayısal Okuryazarlık alt
bölümlerimden oluşan toplam 35 soruluk bir ölçektir. Doğru yanıtlanan her soru 1 puan, yanlış cevaplanan ve
boş bırakılan sorular ise 0 puandır. Toplam puan üzerinden 0-11 puan arası yetersiz, 12-23 puan arası sınırda,
24-35 puan arası ise yeterli beslenme okuryazarlığı düzeyi olarak puanlandırılmaktadır.
Anketler araştırmacıların gözetiminde, ders öncesi/sonrasında grup halinde uygulanmış, boy ve ağırlıklar
araştırmacılar tarafından dijital baskül ve standart mezura kullanılarak ölçülmüştür. Karşılaştırmalı analizlerde YBOYDA puan ortalaması bağımlı değişken, öğrencilerin tanımlayıcı bilgileri ve sağlıkla ilgili bazı alışkanlıkları bağımsız değişkenler olarak alınmıştır. İstatistiksel değerlendirmede Ki-kare, Bağımsız Örneklerde
T-Testi, One-Way ANOVA Testi kullanılmış, p<0.05 değeri anlamlı kabul edilmiştir. Çalışmanın yapılabilmesi
için Erciyes Üniversitesi’nden Etik Kurul Onayı ve Yozgat Bozok Üniversitesi’nden kurum izni alınmıştır.
Bulgular: Araştırmaya katılan öğrencilerin %52.3’ü kadın, %47.7’si erkek olup, yaş ortalamaları 20.7±2 yıldır.
Öğrencilerin %57.2’si beslenme ile ilgili herhangi bir eğitim/bilgi aldığını ifade etmiş olup; en fazla okulda
ders olarak (%37.6), internet vb. iletişim kaynaklarından (%34.9) beslenme eğitimi/bilgisi almıştır. Öğrenciler beslenme ve diyetle ilgili bilgi kaynaklarından sırasıyla en çok beslenme uzmanına (%66.5), doktor ve diğer
sağlık personeline (%63.9) güvenmektedir.
Öğrencilerin YBOYDA puan ortalaması 25.06±5.62’dir, %73.5’inin beslenme okuryazarlığı düzeyi “yeterli
bulunmuştur. Öğrencilerin en fazla “besin grupları” alt bölümünde okuryazarlığının yeterli olduğu (%81.8),
“Porsiyon miktarları” alt bölümünde ise yeterli okuryazarlığa sahip olma oranının sadece %9.7 olduğu tespit
edilmiştir. YBOYDA puan ortalamaları veya beslenme okuryazarlığı yeterli olanların oranı kadınlarda, sağlık ve
sosyal alanda eğitim görenlerde, 1.sınıfta okuyanlarda, evli olmayanlarda, çalışmayanlarda, aylık gelirini yeterli bulanlarda, annesinin eğitimi ortaokul ve altı olanlarda, daha önce zayıflamak için diyet yapanlarda, düzenli
kahvaltı yapanlarda ve kendisini ideal ağırlıkta görenlerde anlamlı olarak daha yüksektir.
1070
Öğrencilerin % 68.8’i BKİ’lerine göre normal olup, %21.8’i hafif şişman/şişmandır. Beslenme okuryazarlığı yetersiz olanlarda şişmanlık oranı (%30.1) anlamlı şekilde daha yüksektir. “Okuduğunu anlama” ile “Gıda etiketi
okuma ve sayısal okuryazarlık” alt boyutu yetersiz olanların şişmanlık oranları da anlamlı şekilde daha yüksek
bulunmuştur (p<0.05).
Sonuç: Yozgat Bozok Üniversitesi öğrencilerinin yaklaşık dörtte üçünün genel beslenme okuryazarlığı düzeyinin yeterli olduğu, ancak porsiyon miktarları ile gıda etiketi okuma ve sayısal okuryazarlık alt boyutlarında
yetersiz olunduğu tespit edilmiştir. Ayrıca, beslenme okuryazarlığı yetersiz olanlarda hafif şişmanlık/şişmanlık oranının daha yüksek olduğu bulunmuştur. Beslenme okuryazarlığını daha da iyileştirmek ve yetersiz taraflarını geliştirmek için, özellikle fen alanında öğrenim görenler, düzenli kahvaltı yapmayanlar ve erkekler başta
olmak üzere öğrencilere bilinçlendirme programları düzenlemenin yararlı olacağı düşünülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Beslenme Okuryazarlığı, Üniversite Öğrencisi, Obezite