Akademik Veri Yönetim Sistemi
ISPEC 17th INTERNATIONAL CONFERENCE ON AGRICULTURE, ANIMAL SCIENCES and RURAL DEVELOPMENT , Kırşehir, Türkiye, 25 - 27 Nisan 2025, ss.883-899, (Tam Metin Bildiri)
Nohut, Türkiye'nin hemen hemen her bölgesinde yetişen önemli bir baklagil bitkisidir. Tropikal, subtropikal ve sıcak iklim bölgelerinde yetiştirilmesiyle küresel olarak kuru fasulyeden sonra ikinci en önemli baklagil bitkisidir. Nohut, protein, vitamin ve mineral açısından zengindir ve tahıl ürünleriyle dönüşümlü ürün olarak tarla tarımında kullanılır. Nohut yemeklik dane baklagiller içerisinde önemli bir yere sahip olmasına rağmen üretimi ve verimi istenilen düzeyde değildir. Bunun nedenleri arasında hastalıklar (%45), kuraklık (%30), yüksek sıcaklık (%6.25), don (%6.25), böcek zararı (%6.25) ve diğer (%6.25) stres faktörleri üretim ve verim kayıplarına yol açabilir. Fungal hastalıklar nohut üretim miktarını ve pazar değerini azaltabilen en önemli biyotik stres etmenleridir. Uygun koşullarda %50-%70 oranında ürün kaybına neden olabilen kök çürüklüğü/solgunluk hastalığı gibi fungal hastalıklar nedeniyle üretim ve verimde zorluklarla karşı karşıya kalınmaktadır. Kök çürümesi/solgunluk hastalığı nohut yetiştiriciliğinin her aşamasında görülebilir. Hastalıktan etkilenen bitkiler, kök ve kök boğazı çürüklüklerinden dolayı öbek öbek sararmakta ve ilerleyen süreçte bu bitkilerde kurumalara bağlı olarak bitki ölümleri gerçekleşmektedir. Hastalığın nedensel etmenleri arasında Fusarium oxysporum, F. solani, F. moniliforme, Verticillium dahliae, Macrophomina phaseolina, Rhizoctonia solani, Sclerotium rolfsii ve Sclerotinia sclerotiorum yer alır. Fusarium solgunluk/kök çürüklüğü, dünya genelinde nohutları etkileyen en önemli hastalıklardan biridir. Bu hastalık ilk olarak 1918 yılında Hindistan'da bildirilmiştir, ancak etiyolojisi henüz doğru bir şekilde belirlenememiştir. Fusarium solgunluğu, toprak kökenli fungus Fusarium oxysporum f. sp. ciceris tarafından oluşturulan, dünya çapında nohut üretimini sınırlayan önemli bir faktör haline gelmiştir. Patogenin toprakta uzun süre hayatta kalması ve yüksek patojenik varyabilitesi, şimdiye kadar 0, 1A, 1B/C, 2, 3, 4, 5 ve 6 olmak üzere sekiz ırkın tanımlanmış olması, hastalığın gelişimi ve yönetiminde anahtar rol oynar. Bu ırklar, inokulum miktarı ve şiddetli hastalık için gerekli çevresel koşullardan etkilenen duyarlı çeşitler üzerinde virülans ve saldırganlık açısından farklılık gösterir. Hastalık görülme sıklığı ve şiddeti, patojen inokulum yoğunluğu, sıcak toprak sıcaklığı ve nohut çeşidinin duyarlılığından etkilenir. Fusarium solgunluğunun etkili yönetimi, patojenin ve patojenik ırklarının doğru ve hızlı bir şekilde teşhis edilmesini gerektirir. Bu sürece yardımcı olmak için moleküler protokoller geliştirilmiştir. Yaygın patojen ırk(lar)ına dirençli, yüksek verimli, iyi adapte olmuş nohut çeşitleri en pratik ve uygun maliyetli bireysel hastalık kontrol önlemidir. Bununla birlikte, mevcut F. oxysporum f. sp. ciceris ırk(lar)ının moleküler protokoller kullanılarak ekim öncesi teşhisi, riskli topraklardan kaçınmaya yardımcı olmaktadır. Bu derleme, nohutta Fusarium solgunluğunun genel yönlerine ilişkin literatürün kapsamlı bir incelemesi olarak tasarlanmamıştır. Daha ziyade, hastalık etiyolojisi, epidemiyolojisi ve kontrol stratejileri hakkındaki mevcut bilgilerin eleştirel değerlendirmesini amaçlamıştır.
Chickpea is an important legume crop grown in almost every region of Turkey. It is grown in tropical, subtropical and warm climate regions and is the second most important legume crop globally after dry beans. Chickpea is rich in protein, vitamins and minerals and is used in field agriculture as an alternate crop with cereal crops. Although chickpea has an important place among edible grain legumes, its production and yield are not at the desired level. Among the reasons for this, diseases (45%), drought (30%), high temperature (6.25%), frost (6.25%), insect damage (6.25%) and other (6.25%) stress factors can lead to production and yield losses. Fungal diseases are the most important biotic stress factors that can reduce chickpea production and market value. Under favorable conditions, fungal diseases such as root rot/wilt disease, which can cause 50%-70% yield loss, cause difficulties in production and yield. Root rot/wilt disease can be seen at every stage of chickpea cultivation. Plants affected by the disease turn yellow in clusters due to root and root collar rots and plant deaths occur due to drying of these plants in the progressive process. The causal agents of the disease include Fusarium oxysporum, F. solani, F. moniliforme, Verticillium dahliae, Macrophomina phaseolina, Rhizoctonia solani, Sclerotium rolfsii and Sclerotinia sclerotiorum. Fusarium wilt/root rot is one of the most important diseases affecting chickpeas worldwide. It was first reported in India in 1918, but its etiology has not yet been accurately determined. Fusarium wilt, caused by the soil-borne fungus Fusarium oxysporum f. sp. ciceris, has become a major factor limiting chickpea production worldwide. The long survival of the pathogen in soil and its high pathogenic variability play a key role in the development and management of the disease, with eight races, 0, 1A, 1B/C, 2, 3, 4, 5 and 6, having been identified so far. These races differ in virulence and aggressiveness on susceptible cultivars, which are affected by the amount of inoculum and environmental conditions required for severe disease. Disease incidence and severity are influenced by pathogen inoculum density, hot soil temperature and susceptibility of the chickpea variety. Effective management of Fusarium wilt requires accurate and rapid identification of the pathogen and its pathogenic races. Molecular protocols have been developed to aid this process. High-yielding, well-adapted chickpea varieties resistant to the common pathogen race(s) are the most practical and cost-effective individual disease control measure. However, pre-planting diagnosis of the available race(s) of F. oxysporum f. sp. ciceris using molecular protocols helps to avoid risky soils. This review is not intended as a comprehensive review of the literature on general aspects of Fusarium wilt in chickpea. Rather, it aimed to critically appraise the current knowledge on disease etiology, epidemiology and control strategies.