Akademik Veri Yönetim Sistemi
1. Uluslararası Ayasofya Bilimsel Araştırmalar ve İnovasyon Kongresi, İstanbul, Türkiye, 16 - 17 Kasım 2024, ss.129-139
İslâm’ın temel şartlarından biri de Kâbe’yi
tavaf etmektir. Kâbe’yi soluna alarak yedi defa dönüşü ifade eden tavafın fıkhen
geçerli olabilmesi için bazı kurallara uymak gerekmektedir. Bu kurallardan biri
de tavafa Hacerülesved’in bulunduğu Güneydoğu köşesinden başlamak ve her dönüşte
(şavt) Hacerülesved’i selamlamaktır. Yerden bir buçuk metre yükseklikte,
yumurta şeklinde ve 30 cm. çapındaki bu taş tarihi bilgilere göre Hz. İbrahim
tarafından Kâbe duvarına konmuş, renginden dolayı da siyah taş anlamında
Hacerülesved denilmiştir. İslâm’dan önce
de kutsal kabul edilen Hacerülesved, tavafın başlangıç noktası yahut Kâbe’nin
bir taşı olmasından ziyade, bazı rivayetlerde cennetten geldiği, kıyamet günü
kendini istilâm edenlere şahitlik edeceği, Allah’ın (yeryüzüne uzanmış) eli
olduğu bildirilmiştir. Ona yüklenen bu görevler sebebiyle ifrat derecesinde
saygı görmektedir.
Hacerülesved’in menşei ve kutsiyetine dair vârid
olan bu hadisler ve onları literal manaları ile kabul eden yaklaşımlar
neticesinde pek çok hacı veya umreci Hacerülesved’e dokunmayı veya onu öpmeyi adeta
günahlardan kurtuluş vesilesi olarak telakki etmektedir Cennetten geldiğine
inanılan bir taşı görmek, ona dokunmak veya öpmek ömründe bir kez hacca giden
bir Müslüman için masum bir talep gibi görünse de itikat ve ibadetin gayesi ve özü
bakımından ciddi sakıncalar barındırmaktadır.
Herşeyden önce Hacerülesved’e ulaşmak için
Metaf alanındaki insanları sıkıştırmak metaftaki bütün hacıların huşu ve
huzurunu bozduğu gibi yaşlı ve kadınlar için de ciddi ezilme tehlikesi oluşturmaktadır.
Nitekim Hacerülesved’in önünde sürekli resmî görevliler bulunmakta ve bu
davranışları sergileyen müminleri uyarmaktadırlar.
Bu çalışmada önce Hacerülesved’in menşei, fazileti
ve sembolik işlevleri ile ilgili bazı rivayetlerin sened ve metin tenkidi
yapılacaktır. Böylece her yıl milyonlarca insanın Hacerülesved’i öpmek için
girdikleri yarışın dini değeri ortaya konmuş olacaktır. Ayrıca Hacerülesved
önündeki izdihamı önlemeye yönelik öneriler de tartışılacaktır. Çalışmada muteber
hadis, fıkıh, şerh ve rical kaynakları yanında muasır kitaplara ve güncel
yorumlara da yer verilmiştir.