23. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, Edirne, Turkey, 6 - 08 November 2019, pp.472-493
Köy odaları, Anadolu’nun hemen her köyünde rastladığımız bir olgudur. Çoğunlukla köyün varlıklı
ailelerinin hayır amaçlı yaptırdığı köy odaları, evlerden bağımsız olarak yapılmıştır. Özellikle, yakınında han gibi
konaklama yeri bulunmayan köylerden geçen yolcuların misafir edilip ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla inşa
edilmiştir. Misafirhane olarak kullanılmalarının yanı sıra kutlamalar, törenler, eğitim, geleneksel eğlenceler gibi
köy halkının sosyal ve kültürel birçok etkinliklerini gerçekleştirdikleri sivil mimari örnekleridir. Örneğin
Çankırı’nın “Yâren” geleneği bağlamında köyün erkekleri toplantılarını söz konusu odalarda gerçekleştirmektedir.
Bazen de köyün kadınları “Ferfene” denen eğlencelerini düzenlemektedir. Makalemizde sanat tarihi disiplini
içerisinde Çankırı İli merkez ilçe sınırlarında kalan Bayındır, Beşdut, Çağabey, Çayırpınarı, İnaç, Küçüklü ve
Ovacık köylerinde bulunan günümüze ulaşabilmiş köy odaları ele alınmıştır.
Çoğunlukla hımış tekniğinde, ahşap iskelet arası kerpiç veya tuğla dolgu malzemeyle, inşa edilmiş; ancak
bazı yapılarda taş malzemeyle birlikte hımış tekniğine de yer verilmiştir. İncelediğimiz sekiz odadan üçü tek katlı,
diğerleri iki katlıdır. Genellikle odalar, ana bölüm, aralık ve bir ahırdan meydana gelmektedir. Ahır, odanın altında
veya bitişiğinde konumlanmıştır. Odaların çoğunda ocak, dolap, yüklük ve sedir bulunmaktadır. Yapıların hemen
hepsinde, ahşap aplike ve parça çıkarma, alçı kalıplama, kalem işi ve baskı tekniğinde bezemelere yer verilmiştir.
Anadolu’nun birçok yerinde görülen köy odalarının mekânsal düzenlemeleri Çankırı merkez ilçe köylerindeki
Cumhuriyet dönemi örneklerinde de görülmektedir. Malzeme açısından da bölgesel özellikleri yansıtmaktadır.
Köylerin sosyokültürel yaşamında önemli yeri olan “köy odaları”, geçmişte birçok köyde bulunurken,
günümüzde birçoğu yok olmuş, bir kısmı da zaman içinde kullanılmadığından yok olmaya yüz tutmuştur.
İncelediğimiz eserler, Cumhuriyet döneminde de bir süre varlığını devam ettiren bu geleneğin belki de son
örnekleridir. Yakın zamanda, betonarme olarak yapılan köy odaları varsa da geleneksel köy odalarının özelliklerini
tam olarak yansıtamamaktadır. Ulaşım teknolojisinin gelişmesiyle konaklama işlevini büyük oranda yitiren köy
odaları, köylerdeki bazı etkinliklerde kullanılarak canlı tutulmaya çalışılmaktadır.