Çankırı Merkez İlçe Köy Odaları


Özcan Balkır B.

23. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, Edirne, Türkiye, 6 - 08 Kasım 2019, ss.472-493

  • Yayın Türü: Bildiri / Tam Metin Bildiri
  • Basıldığı Şehir: Edirne
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.472-493
  • Yozgat Bozok Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Köy odaları, Anadolu’nun hemen her köyünde rastladığımız bir olgudur. Çoğunlukla köyün varlıklı ailelerinin hayır amaçlı yaptırdığı köy odaları, evlerden bağımsız olarak yapılmıştır. Özellikle, yakınında han gibi konaklama yeri bulunmayan köylerden geçen yolcuların misafir edilip ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla inşa edilmiştir. Misafirhane olarak kullanılmalarının yanı sıra kutlamalar, törenler, eğitim, geleneksel eğlenceler gibi köy halkının sosyal ve kültürel birçok etkinliklerini gerçekleştirdikleri sivil mimari örnekleridir. Örneğin Çankırı’nın “Yâren” geleneği bağlamında köyün erkekleri toplantılarını söz konusu odalarda gerçekleştirmektedir. Bazen de köyün kadınları “Ferfene” denen eğlencelerini düzenlemektedir. Makalemizde sanat tarihi disiplini içerisinde Çankırı İli merkez ilçe sınırlarında kalan Bayındır, Beşdut, Çağabey, Çayırpınarı, İnaç, Küçüklü ve Ovacık köylerinde bulunan günümüze ulaşabilmiş köy odaları ele alınmıştır. Çoğunlukla hımış tekniğinde, ahşap iskelet arası kerpiç veya tuğla dolgu malzemeyle, inşa edilmiş; ancak bazı yapılarda taş malzemeyle birlikte hımış tekniğine de yer verilmiştir. İncelediğimiz sekiz odadan üçü tek katlı, diğerleri iki katlıdır. Genellikle odalar, ana bölüm, aralık ve bir ahırdan meydana gelmektedir. Ahır, odanın altında veya bitişiğinde konumlanmıştır. Odaların çoğunda ocak, dolap, yüklük ve sedir bulunmaktadır. Yapıların hemen hepsinde, ahşap aplike ve parça çıkarma, alçı kalıplama, kalem işi ve baskı tekniğinde bezemelere yer verilmiştir. Anadolu’nun birçok yerinde görülen köy odalarının mekânsal düzenlemeleri Çankırı merkez ilçe köylerindeki Cumhuriyet dönemi örneklerinde de görülmektedir. Malzeme açısından da bölgesel özellikleri yansıtmaktadır. Köylerin sosyokültürel yaşamında önemli yeri olan “köy odaları”, geçmişte birçok köyde bulunurken, günümüzde birçoğu yok olmuş, bir kısmı da zaman içinde kullanılmadığından yok olmaya yüz tutmuştur. İncelediğimiz eserler, Cumhuriyet döneminde de bir süre varlığını devam ettiren bu geleneğin belki de son örnekleridir. Yakın zamanda, betonarme olarak yapılan köy odaları varsa da geleneksel köy odalarının özelliklerini tam olarak yansıtamamaktadır. Ulaşım teknolojisinin gelişmesiyle konaklama işlevini büyük oranda yitiren köy odaları, köylerdeki bazı etkinliklerde kullanılarak canlı tutulmaya çalışılmaktadır.