Akademik Veri Yönetim Sistemi
17. ULUSAL HALK SAĞLIĞI KONGRESİ, Edirne, Türkiye, 20 - 24 Ekim 2014, ss.887-888
YOĞUN BAKIM HEMŞİRELERİNİN ÖTENAZİ UYGULAMALARINA YAKLAŞIMI
Betül Başar, Osman Günay
Giriş ve Amaç: Ötenazi; ölümün kaçınılmaz olduğu ve tıp biliminin olanaklarına göre iyileşme ihtimali olmayan veya dayanılmaz acılar içinde olan kişinin tıbbi yollarla öldürülmesi ya da yoğun bakım gibi birimlerde tıbbi yardımın kesilerek ölüme terk edilmesi halidir. Ötenazi ile ilgili uygulamalar konusunda ülkeler arasında farklılıklar vardır. Hasta Hakları Yönetmeliği’ne göre, Türkiye’de ötenazi kesinlikle yasaktır. Ötenazi talebiyle sıklıkla karşılaşabilecek olan ve çoğu zaman terminal dönem hastalara bakım veren yoğun bakım hemşirelerinin konu ile ilgili bilgi ve tutumlarının değerlendirilmesi önemlidir. Bu araştırmada, yoğun bakım hemşirelerinin ötenaziye ilişkin yaklaşımlarının incelenmesi amaçlanmıştır. Gereç ve Yöntem: Araştırma, Orta Anadolu Bölgesi’nde Yozgat, Kırıkkale, Kırşehir, Nevşehir ve Niğde İl merkezlerinde bulunan, Sağlık Bakanlığı’na bağlı hastanelerin erişkin yoğun bakım ünitelerinde görev yapan hemşireler üzerinde 2014 yılında yapılmıştır. Bu hastanelerin yoğun bakım ünitelerinde görev yapan 146 hemşirenin tamamına ulaşılması planlanmış, örnekleme yapılmamıştır. Araştırma verileri, araştırmacılar tarafından hazırlanan, hemşirelerin sosyo– demografik özellikleri ve ötenazi hakkındaki tutum ve davranışlarıyla ilgili 28 sorudan oluşan anket formu yardımıyla toplanmıştır. Araştırma kapsamına alınması planlanan hemşireler görev yerlerinde araştırmacılar tarafından ziyaret edilerek araştırma hakkında bilgilendirilmiş ve sözel onamları alındıktan sonra anket uygulanmıştır. Anket formu araştırmacının gözetiminde hemşireler tarafından doldurulmuştur. Görüşülen hemşirelerden çalışmaya katılmak istemeyen olmamıştır. Ziyaret sırasında görevde bulunmayan 4 hemşireye ulaşılamamış ve böylece 142 kişi araştırma kapsamına alınmıştır. Verilerin istatistiksel analizinde Pearson ki kare testi kullanılmıştır. Çalışma için Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi Etik Kurulu’nda etik onay ve ilgili illerin kamu hastaneleri birliği genel sekreterliklerinden idari izin alınmıştır. Bulgular: Araştırma grubunun %72.5’i kadın olup, yaş ortalaması 30.0±7.0 yıl bulunmuştur. Araştırma grubundaki hemşirelerin 61.3’ü ötenazi ile ilgili yasal düzenlemeler konusundaki bilgilerinin yetersiz olduğunu, %86.6’sı Türkiye’de her türlü ötenazinin yasak olduğunu, %40.1’i ise yoğunbakım ünitelerinde gizli olarak ötenazi yapıldığını ifade etmiştir. Hemşirelerin %54.2’si Türkiye’de ötenazi ile ilgili yasal düzenlemelerin yetersiz olduğunu düşünmektedir. Hemşirelerin %12.7’si aktif ötenaziye, % 58.5’i pasif ötenaziye taraftar olduğunu, %9.9’u ötenazi uygulamalarında yer almak istediğini, %26.8’i ötenazi talebiyle karşılaştığını ifade etmiştir. Hemşirelerin %16,2’si gerektiğinde kendisi için, %9.2’si ise yakınları için ötenazi yapılmasını isteyebileceğini düşünmektedir. Aktif ve pasif ötenaziye yaklaşım açısından erkek ve kadın hemşireler arasında önemli bir fark bulunamamıştır. Buna karşılık, 30–39 yaş grubunda aktif ve pasif ötenaziye taraftar olanların oranı diğer yaş gruplarından daha yüksek bulunmuştur. Ötenazi hakkındaki bilgilerini yeterli ve yetersiz bulan hemşireler arasında Türkiye’deki mevcut durum hakkındaki bilgileri açısından önemli bir fark bulunmamıştır. Sonuç ve Öneriler: Yoğun bakım hemşirelerinin ötenazi hakkında çeşitli bilgi eksiklikleri vardır. Hemşirelerin yaklaşık %15’i Türkiye’de her türlü ötenazinin yasak olduğunu bilmemekte ve yaklaşık %40’ı yoğun bakım ünitelerinde gizli olarak ötenazi yapıldığını düşünmektedir. Hemşirelerin yarıdan fazlası pasif ötenazinin serbest olması gerektiğini düşünmektedir. Türkiye’de tüm kesimlerin görüşü alınarak, ötenazi ile ilgili hukuksal düzenlemeler yeniden ele alınmalı ve tüm sağlık çalışanlarının bu düzenlemelere uygun davranması sağlanmalıdır. Hemşirelere, mezuniyet öncesi dönemde ötenazi hakkında bilgi verilmeli, özellikle yoğun bakım hemşirelerinin hizmet öncesi ve hizmet içi eğitimleri ile konu hakkındaki bilgi düzeyleri yükseltilmelidir.
Anahtar kelimeler: Hemşire, yoğun bakım, ötenazi