Akademik Veri Yönetim Sistemi
Halk Sağlığı Hemşireliği Derneği 1. Uluslararası, 2. Ulusal Halk Sağlığı Hemşireliği Kongresi, Ankara, Türkiye, 23 - 26 Nisan 2018, ss.339-340
Evde bakım hizmetlerinde bası yaralarının önlenmesi
Betül Başar Kara Bozok Üniversitesi Sağlık Hizmetleri MYO, Yozgat
Bası ülserleri, evde sağlık bakımı da dahil olmak üzere tüm sağlık hizmetlerinde sağlık bakım maliyetlerini artıran önlenebilir bir sağlık sorunudur. Özel bakım gerektiren bu yaraların oluşmasını önlemek tedavisinden daha
az maliyetlidir. Bası yaraları oluştuğu takdirde hastanın yaşam kalitesini azaltabileceği gibi bakım veren bireylerin yükünü de artırmaktadır. Bu derlemenin amacı, evde bakım hizmeti alan bireylerde önemli bir sağlık sorunu
olan bası yaralarının önlenmesine ilişkin uygulamaları literatür kapsamında açıklamaktır.
Bası yarası genellikle kemik çıkıntılar üzerindeki basınç nedeniyle ortaya çıkan, deri veya deri altı dokularının
hipoksisine bağlı doku hasarıdır. Bası yaraları hastanın yatış pozisyonuna bağlı olarak, vücudun basıya maruz
kalan herhangi bir yerinde meydana gelebilir. En sık sakral bölgede görülmekle birlikte topuk, trokantör, iskial
bölgeler, diz, dirsek ve scapula bölgelerinde de görülür. Bu yaraların önlenmesinde risk değerlendirmesi en
önemli basamaktır. Risk değerlendirme, erken dönemde uygun tanı ve önleyici hemşirelik girişimlerini kapsamaktadır. Bası yaralarında birden fazla risk değerlendirme ölçeği olmakla birlikte en fazla kullanılan ölçek
Norton risk değerlendirme ölçeğidir. Evde bakım hizmeti alan bireyler arasında özellikle diyare veya inkontinansı olan yatağa bağımlı hastalar, tekerlekli sandalye kullanan engelli bireyler ve diyabet, dolaşım bozukluğu
gibi kronik hastalığa sahip yaşlı hastalar riskli gruplardır. Evde bakım hemşirelerinin öncelikli sorumlulukları
arasında bası yaraları açısından riskli grupların değerlendirilmesi yer almaktadır. Evde bakım hemşireleri basmakla solmayan kızarıklık, bölgesel ısı artışı, ödem, ağrı yönünden kapsamlı bir deri değerlendirmesi yapmalı,
doku oksijenlenmesinin yeterince sağlanması açısından hastayı anemi yönünden değerlendirmeli, uygun cilt
bakımını yapmalı ve bakım veren aile üyelerine koruyucu önlemler açısından sağlık eğitimi vermelidir. Evde
bakım alan hastaların büyük bir çoğunluğu informal bakım veren, profesyonel olmayan, aile bireyleri, arkadaşlar ya da ücretli bakıcılardan oluşmaktadır. Dolayısıyla bası yaralarının önlenebilir bir durum olduğu ve dikkat
edilmesi gereken uygulamalar hakkında öncelikle bu kişilere eğitim verilmelidir. Eğitim konuları arasında hasta
pozisyonunun 2 saatte bir 5 dk süreyle basıncı kaldırmak amaçlı değiştirilmesi ve hastaya uygun pozisyonun verilmesi, yatak başının 30 dereceden fazla kaldırılmaması, derinin temiz ve kuru olmasının sağlanması, pamuklu
kıyafetlerin tercih edilmesi, çarşafların gergin tutulması, hastanın yeterli hidrasyonunun ve dengeli beslenmesinin sağlanması, genel hijyenine dikkat edilmesi ve özellikle perianal bölge temizliğinin sağlanması sıralanabilir.
Evde bakımda bası yaralarının dikkate değer yönü bu yaraların basit önlemlerle önlenebilir olmasıdır. Önlenebilir bu yaraların morbidite ve mortalite oranlarını ciddi olarak artırdığı, hastanın yaşam kalitesini etkileyerek
sosyal izolasyon gibi psikolojik problemlere yol açtığı görülmektedir. Evde bakım hizmeti alan bireylerde bası
ülserinin önlenmesinde hemşirelerin önemli bir rolü vardır. İyi bir hemşirelik bakımı, sağlık eğitimi ve önleyici
girişimlerin uygulanması ile bası ülseri oluşma oranı önemli miktarda azaltılabilir.
Anahtar Kelimeler: Bası ülseri, Evde bakım, Hemşirelik Bakımı