Ortaçağ Bozok Türk Şehri: Arkeolojik Kazılar ve Buluntular


Güngör E.

Uluslararası İdil - Ural Ve Türkistan Araştırmaları Dergisi (IJVUTS), cilt.2, sa.4, ss.39-55, 2020 (Hakemli Dergi)

Özet

Oğuzların Bozok kolu Anadolu’ya geldikten sonra yoğun bir şekilde Yozgat ve çevresini yurt tutmuşlardır. Bu
sebeple bu bölgeye Osmanlı İdari sistemi içerisinde Bozok sancağı adı verilmiştir. Cumhuriyet döneminde bu
adlandırma değişmesine rağmen, halk arasında Bozok adlandırması sürdürülmüş, 2006 yılında kurulan
üniversiteye Bozok adı verilmiştir. Kazakistan’da, Bozok adlı ve kuruluşu VII. – VIII. yüzyıllara tarihlenen bir
Oğuz (Türk) şehri 1998’de keşfedilmiştir. Kazakistan’da bilimsel araştırma seyahati gerçekleştirilerek, kazı
ekibiyle görüşmüş, kütüphanelerde literatür, müzelerde arkeolojik eser taraması ve şehir kalıntılarının bulunduğu
coğrafyadaki yüzey araştırması ile veri toplanmıştır. Bozok şehrinin Türk tarihindeki yeri ve önemi, Oğuz boy
teşkilatlanmasının ana kollarından birini oluşturan Bozokların söz konusu şehrin ortaya çıkması ve toponimin
oluşumundaki rolleri, Kazılar sırasında bulunan arkeolojik malzemeler ve bu malzemelerin bozkır kültürüyle
ilişkisi değerlendirilmeye çalışılmıştır. Tarihi Bozok Şehrinde bulunan kalıntılar, şehrin 8 – 14. yüzyıllar
arasında üç ayrı topluluk tarafından kullanıldığını göstermektedir. Şehrin adlandırılışı, hemen yanı başındaki
Buzuk gölüne atfen yapılmıştır. Bu toponim, Oğuz boy teşkilatının iki kolundan biri olan Bozoklar ile
ilişkilendirilmiştir. Kazılar neticesinde ortaya çıkarılan şehir planı, mahalle mimarisi ve mezar kalıntıları,
Ortaçağ Türk-İslam yaşamını yansıtmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Kazakistan, Oğuzlar, Kıpçaklar, Bozok, Nursultan.

After their arrival to Anatolia the Bozok branch of Oghuzs extensively settled in Yozgat and surrounding region.
Thanks to this fact, the region is called as the sandjak of Bozok in the Ottoman administrative system. Although
this naming was changed during the Republican period the name of Bozok has been widely used among the
people and the university founded in 2006 has been named as Bozok. An Oghuz (Turkish) city called Bozok,
which was founded in 7th or 8th century, was discovered in 1998 in Kazakhstan. By making a scientific research
travel to Kazakhstan, meetings were held with the archeological excavation team, the literature studies were
made in the libraries, archeological findings were examined in the museums and a surficial research was
conducted in the remains of the city. Some significant data were collected as a result of these studies.
Importance and place of the city of Bozok in the Turkish history; the role of Bozok people, who constituted one
of the main branch of Oghuz organization, in making of city and toponymy; findings of archeological excavation
and their relations with steppe culture have been evaluated. The findings in the remains of Bozok show that the
city was settled by three different societies between 8th and 14th centuries. The name of the city is attributed to
the Lake of Buzuk which was located next to the city. This toponym was associated with Bozok groups, which
constituted one of the two branches of Oghuz organization. The city plan, architectural style and graveyard
remaining reflect the existence of Medieval Turkish-Islamic life in the city.

Keywords: Kazakhstan, Oghuzs, Kipchaks, Bozok, Nursultan.