Akademik Veri Yönetim Sistemi
Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası 4.cü Bilimsel Araştırmalar Konferansı, Ankara, Türkiye, 12 - 13 Şubat 2021, ss.14-15
İstanbul Kocamustafapaşa ve Topkapı’da bulunan, incelediğimiz 5 caminin saatinden üç tanesi
çalışır vaziyettedir. İki saat çalışır vaziyette değildir. Saatlerin hepsi ahşap, metal ve cam
malzemeden imal edilmiştir. Saatlerin beş tanesi ahşap kasalı olup, saat kasasının yapımında
meşe, maun gibi saatin mekanik yapısına uygun ahşap malzeme kullanılmış olması
ihtimaldahilindedir. Saatlerin ölçüleri, boylar 211 cm. ile 240 cm. arasında, genişlikleri, 42 cm.
ile 47 cm. arasında, derinlikleri ise; 27 cm. ile 54 cm. arasındadır. Oyma, boyama, döküm,
kakma, kalem işi, kazıma gibi süsleme teknikleri saatler üzerinde uygulanmıştır. Akantus, gül,
kalla, kır çiçeği, kıvrık dal, lale, menekşe ve yaprak gibi bitkisel unsurlar; baklava dilimi,
dikdörtgen, kare, madalyon gibi geometrik unsurlu; bukle, inci tanesi gibi nesneli süsleme
motifleri kullanılmıştır. Saatlerin iki tanesi sade ele alınmış olup, süsleme kompozisyonları
bulunmamaktadır. Kadran, sarkaç ve ağırlıklar metalden yapılmıştır. Kadranın ve sarkacın üstü
cam bir bölmeyle örtülmüştür. Saatlerin ahşap kasası, metal kısımları ve çevresi, cam bölmenin
üzeri çoğunlukla bitkisel, geometrik ve nesneli motiflerle süslenmiştir. Motiflerin bazılarının
üzeri de çeşitli renklerle kalemişi olarak boyanmıştır. Bitkisel süslemelerin çoğu natürmort
şeklindedir. Özellikle çiçeklerin bir çoğu anti natüralist bir üslupla verilmiş olup, Barok ve
Rokoko döneminin süsleme özelliklerini yansıtmaktadır. Örneklerin hiç birinde tarih, yer, usta
veya firmayla ilgili bir yazı bulunmamaktadır. Süsleme ve başka bölgelerde bulunan benzer
motifli tarih bulunan saatlere göre, bu saatler XIX.yüzyıl son çeyreği ile XX.yüzyıl ilk çeyreği
arasına tarihlenebilir.
Anahtar Kelimeler : Cami, ahşap kasalı saat, malzeme, motif, süsleme
ABSTRACT
Three of the clocks of the 5 mosques we studied in Istanbul Kocamustafapaşa and Topkapı are
in working order. It is not working for two clocks. All clocks are made of wood, metal and
glass. Five of the clocks are wooden cases, and it is possible that wooden materials such as oak
and mahogany were used in the construction of the clock case. The clocks measure 211 cm.
with 240 cm. width, 42 cm. with 47 cm. between, while the depths; 27 cm. with 54 cm. between.
Ornament techniques such as carving, painting, casting, inlaying, pencil work and engraving
have been applied on clocks. Herbal elements such as acanthus, rose, calla, wild flower, curved
branch, tulip, violet and leaf; with geometric elements such as diamond, rectangle, square and
medallion; decorative motifs with objects such as curls and pearls are used. Two of the clocks
are handled simply and do not have any ornamental compositions. Thedial, pendulum and
weights are made of metal. The top of the dial and the pendulum is covered by a glass partition.
The wooden case, metal parts and surroundings of the clocks and the top of the glass partition
are mostly decorated with floral, geometric and object motifs. Some of the motifs are also
painted in various colors. Most of the herbal ornaments are in the form of still life. In particular,
most of the flowers are given in an anti-naturalist style and reflect the ornamental characteristics
of the Baroque and Rococo periods. None of the examples contain an article about the date,
place, master or firm. According to the clocks with ornaments and similar motifs found in other
regions, these clocks are fromthe XIX. XX century with the last quarter. It can be dated between
the first quarter of the century.
Keywords: Mosque, wooden case clock, material, motif, decoration.