Akademik Veri Yönetim Sistemi
13. Uluslararası Sosyal Bilgiler Eğitimi Sempozyumu, Tokat, Türkiye, 15 - 17 Mayıs 2025, ss.111-112, (Özet Bildiri)
Vatandaş ya da vatandaşlık kavramı yaşanılan zaman ve mekâna göre değişen kavramlardır. Her ülkenin/devletin
vatandaşından beklediği sorumluluklar veya vatandaşına tanıdığı yetki ve menfaatlerin farklılaşması vatandaşın
sahip olması gereken özelliklerin de farklılaşmasına neden olmaktadır. Vatandaşlık okuryazarlığı, toplumsal
yaşamda bireyin sahip olduğu hak ve sorumluluklar ile hakların nasıl kullanılacağına ve sorumluluklarını nasıl
yerine getireceğine yani toplumsal yaşama nasıl aktif olarak katılacağına yönelik bilgi, beceri ve tutumlar
bütünüdür. Bu araştırmada sosyal bilgiler öğretmen adaylarının vatandaşlık okuryazarlık düzeylerinin çeşitli
değişkenler açısından incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırma, nicel araştırma yöntemlerinden tarama modeli
doğrultusunda gerçekleştirilmiş olup verilerin toplanmasında Karadağ ve Kapusızoğlu (2022) tarafından
geliştirilen “Vatandaşlık Okuryazarlığı Ölçeği” kullanılmıştır. Araştırma verileri, Türkiye’nin çeşitli
üniversitelerinde öğrenim gören ve gönüllülük esasına göre araştırmaya katılan 49’u erkek, 98’i kadın olmak üzere
toplam 147 sosyal bilgiler öğretmen adayından elde edilmiştir. Verilerin analizi SPSS programı ile
gerçekleştirilmiş; verilerin normal dağılım gösterdiği tespit edildikten sonra betimsel istatistikler, t-testi ve
ANOVA analizleri uygulanmıştır. Araştırmanın t-testi analizine göre, sosyal bilgiler öğretmen adayları arasında
kadınlar hak arama boyutunda erkeklere göre anlamlı düzeyde daha yüksek vatandaşlık okuryazarlığına sahipken,
sivil toplum kuruluşu üyesi olanların bilgi boyutunda daha yüksek puan aldığı görülmüştür. ANOVA sonuçlarına
göre, vatandaşlık okuryazarlığının sınıf seviyesine göre değişmediği, anne eğitim düzeyi arttıkça bilgi ve eylem
boyutlarında artış eğilimi gösterdiği ancak baba eğitim düzeyinin anlamlı bir etkisinin olmadığı sonucuna
ulaşılmıştır. Bu sonuçlar doğrultusunda gelecekteki çalışmalarda vatandaşlık okuryazarlığını etkileyen
değişkenlerin farklı yöntemlerle incelenmesi, sosyal bilgiler öğretmen adaylarının vatandaşlık okuryazarlık
düzeylerini artırmak amacıyla sivil toplum kuruluşu faaliyetlerine katılımının sağlanması ve sosyoekonomik
faktörler dikkate alınarak öğretmen adaylarına yönelik kapsayıcı programların geliştirilmesi önerilmektedir.