Akademik Veri Yönetim Sistemi
11. Uluslararası Asos Congress Hukuk Sempozyumu , Kayseri, Türkiye, 15 - 16 Mayıs 2025, ss.78-79, (Özet Bildiri)
Anayasa, mahalli idarelerin karar organlarının seçmenler tarafından seçilerek oluşturulacağını, seçilmiş organlarının organlık sıfatını kazanmaları ve kaybetmeleri konusunda denetimin de yargı organlarınca yapılacağını düzenlemiştir. Bununla birlikte yine Anayasa’da mahalli idarelerin seçilmiş organları veya bu organların üyeleri hakkında “görevleriyle alakalı bir suç” sebebiyle soruşturma ya da kovuşturma açılması hâllerinde bunların İçişleri Bakanı tarafından “geçici” olarak görevden uzaklaştırılabileceği belirtilmiştir. 5393 sayılı Kanun’a göre, belediye başkanının görevden uzaklaştırılması hâlinde belediye meclisi kendi üyeleri arasından birini “belediye başkan vekili” olarak seçecektir. 2016 yılında 5393 sayılı Kanun’un çeşitli maddelerinde değişiklikler yapılmıştır. Buna göre terör suçlarından dolayı görevinden uzaklaştırılan belediye başkanı ve belediye meclis üyeleri yerine merkezî idare yetkilileri tarafından görevlendirme yapılır; bu belediyelerde belediye meclisleri ancak belediye başkanının çağrısıyla toplanır. Ayrıca bu belediyelerde belediye meclisi ve belediye encümeninin yetkileri belediye encümeninin memur üyelerince yerine getirilir. Cumhurbaşkanı’nın talebi ile idari soruşturma yürüten Devlet Denetleme Kurulu da kamu kurum ve kuruluşlarında görev yapan kamu görevlilerinin görevden uzaklaştırılması konusunda yetkilere sahiptir. 2443 sayılı Kanun’un 6. maddesi uyarınca, Devlet Denetleme Kurulunun ilgili üyesi ya da denetçi, her kademe ve rütbedeki görevlilerinin görevden uzaklaştırılmasını ilgili mercilere teklif edebilir. O hâlde Devlet Denetleme Kurulunun ilgili üyesi ya da denetçi, belediyelerin seçilmiş organlarının da görevden uzaklaştırılmasını teklif edebilir. Anayasa, merkezî idarenin mahalli idare organlarını hangi şartlarda görevden uzaklaştırabileceğini açıkça düzenlemiştir. Anayasa’da ayrıca merkezî idarenin mahalli idareler üzerinde kanunda öngörülen usuller doğrultusunda “idari vesayet” yetkisine sahip olduğu da öngörülmüştür. Bununla birlikte Anayasa’ya göre mahalli idarelerin karar organları seçimle belirlenmek zorundadır. Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı’nın üçüncü maddesine göre de mahalli idareler, serbest seçimler aracılığıyla seçilmiş üyelerden oluşan merciler tarafından yönetilmelidir. Özellikle son yıllarda haklarında terör suçları sebebiyle ceza soruşturması yürütülen birçok belediye başkanı görevden uzaklaştırılarak yerlerine mülki idare amirleri görevlendirilmiştir. Bu hâlde belediyelerde kararlar belde halkının seçtiği kişiler yerine atanmış makamlar tarafından, bir süre ile sınırlı olmaksızın alınmaktadır. Bu nedenle ilgili hüküm Anayasa’nın 127. maddesine açıkça aykırıdır. Ayrıca Devlet Denetleme Kurulunun ilgili üyesi ya da denetçiye yürütülen bir idari soruşturma ya da denetim sebebiyle görevden uzaklaştırılma teklifi etme 11. Uluslararası Hukuk Sempozyumu 79 yetkisi veren hüküm de belediyelerin seçilmiş organlarının bir ceza soruşturması açılmadan görevden uzaklaştırılması sonucunu doğurabileceğinden Anayasa’nın 127. maddesine aykırı olabilir.
The Turkish Constitution foresees that the decision-making organs of local administrations shall be elected by the electorate and that the supervision concerning the acquisition and loss of the status of such elected offices shall fall within the jurisdiction of the judiciary. The Constitution also provides that, in the event that an investigation or prosecution is initiated against the elected organs of local administrations or their members for “an offence related to their official duties,” the Minister of the Interior may temporarily suspend them from office. According to Article 45 of Law No. 5393, in cases where the mayor is suspended, the municipal council shall elect one of its members to act as “acting mayor”. In 2016, various articles of Law No. 5393 were amended. Accordingly, in cases where the mayor or members of the municipal council are suspended from office due to terrorism-related offences, the central government authorities shall appoint replacement officials. In such cases, the municipal council may only convene upon the call of the appointed mayor. Moreover, in these municipalities, the powers of the municipal council shall be exercised by the civil servant members of the municipal council. The State Supervisory Council, which conducts administrative investigations upon the request of the President of the Republic, is also empowered to recommend the suspension of public officials employed within public institutions. Pursuant to Article 6 of Law No. 2443, the relevant member or auditor of the State Supervisory Council may recommend the suspension of public officials at any rank and position to the competent authorities. Therefore, it may be concluded that the said member or auditor of the State Supervisory Council may also propose the suspension of elected officials of municipal organs. The Constitution clearly regulates the conditions under which the central administration may suspend local administration organs. The Constitution also stipulates that the central administration has the power of ‘administrative tutelage’ over local administrations in accordance with the procedures stipulated by law. However, according to the Constitution, the decision-making bodies of local administrations must be elected. According to Article 3 of the European Charter of Local SelfGovernment, local authorities should be administered by authorities consisting of freely elected members. Especially in recent years, numerous mayors have been suspended due to terrorism-related investigations and replaced with the head of local state administrations (e.g. appointed governors). In these instances, decisions in municipalities are taken by appointed authorities instead of those elected by the electorate, without being limited to a period of time. Therefore, the relevant provision is clearly contrary to Article 127 of the Constitution. Furthermore, the provision allowing the relevant member of the State Supervisory Board or the auditor to propose suspension from office due to an administrative investigation or audit may also be contrary to Article 127 of the Constitution, as it may result in the suspension of elected organs of municipalities from office without a criminal investigation.