Akademik Veri Yönetim Sistemi
Yozgat Tarihi ve Kültürü, Cilt I, Ebubekir Güngör, Editör, Akçağ Yayınları, Ankara, ss.339-360, 2022
Yozgat Hamamları Türk İslam şehir kültüründe önemli yere sahip olan hamam kültürünün günümüze ulaşan önemli örneklerindendir. Mimari plan özellikleri açısından Yozgat hamamları iki grupta değerlendirilebilir. İlk grupta Anıtsal boyuta sahip olan çifte hamamlar yer alır. Çapanoğlu Külliyesinin önemli bir ögesi olan Çapanoğlu Hamamı (Çarşı Hamamı) ve Başçavuş Hamamı (Yanan Hamam) birinci grupta yer alan örneklerdir. Hamamların ikinci grubu ise konak hamamlarıdır. Konak sahiplerince inşa edilmelerine rağmen mahalle sakinleri ve komşuların da kullanımına açık olmaları sosyal yaşam ve şehir kültürü açısından dikkat çekicidir. Bur gurupta Aynalı Hamam, Hasan Hayri Paşa Konağı Hamamı, Lök Köyü ve Gündüzlü köylerindeki hamamlar yer almaktadır. Bu çalışma kapsamınde ele alınan Yozgat’taki hamamlar arasında en erken tarihli örneğin Gündüzlü köyündeki hamam olduğu kabul edilmektedir. Beylikler Dönemine kadar inebileceği değerlendirilen Gündüzlü Köyü Hamamı dışındaki diğer yapılar 18.-19. yüzyıllara tarihlendirilmektedir. Yozgat şehir merkezindeki hamamlar şehrin hızlı gelişiminin yaşandığı 18. ve 19. yüzyılların panoramasını sunmaktadır. Özellikle Yozgat şehrinin gelişmesinde önemli bir mihenk taşı konumundaki Çapanoğlu Külliyesinin bünyesinde yer alan çifte hamam, anıtsallığıyla kendinden sonra inşa edilen hamamlara örneğin Başçavuş Çifte hamamının inşasına giden yolu aydınaltan bir meşale olmuştur. Çapanoğlu ve Başçavuş çifte hamamları dışındaki diğer hamam örnekleri ise konakların bünyesinde yer almaktadır. Bir konağın bünyesinde yer almalarına rağmen hamamların mahalle sakinlerinin de kullanımına açık olmaları dönemin toplumsal dayanışma ve birlik duygusunun özel bir ifadesi olduklarını göstermektedirler. Osmanlı Mimarisinde Avrupai etkilerin yoğun gözlendiği 19. Yüzyılda inşa edilen Başçavuş Çifte Hamamı’nın plan özellikleri açısından dört eyvanlı merkezi avlulu geleneksel hamam plan şemasını koruması dikkate değer bir husus olarak değerlendirilmektedir