Akademik Veri Yönetim Sistemi
VIII. Uluslararası TURKCESS Eğitim ve Sosyal Bilimler Kongresi, Hatay, Türkiye, 20 - 23 Temmuz 2022, cilt.1, ss.52
Bu
araştırmada beliren yetişkinlik dönemindeki bireylerin demografik
özelliklerinin, bilişsel esneklik ile sosyal görünüş kaygısının yeme arzusunun
alt boyutları olan yeme düşüncesiyle meşgul olma ve yeme üzerinde kontrol kaybı
üzerindeki yordayıcı gücünü ortaya koymak amaçlanmıştır. Araştırma, ilişkisel
tarama modeline göre desenlenmiştir. Araştırmanın çalışma grubunu çeşitli
devlet üniversitelerde öğrenim görmekte olan öğrenciler oluşturmaktadır. Araştırma
grubu, 395’i (% 71.7) kadın, 156’i (%
28.3) erkek olmak üzere toplam 551 katılımcıdan oluşmaktadır. Grubunun yaş
ortalaması 20.81’dir. Çalışma grubu, uygun örnekleme yöntemi ile
belirlenmiştir. Araştırma verilerinin toplanmasında “Yeme
Arzusu Ölçeği Kısa Formu”, “Bilişsel Esneklik Envanteri”, “Sosyal Görünüş
Kaygısı Ölçeği” ve “Kişisel Bilgi Formu” kullanılmıştır. Yeme arzusu, bilişsel
esneklik ve sosyal görünüş kaygısı arasındaki ilişkinin varlığını tespit etmek
amacıyla korelasyon analizi kullanılmıştır. Beliren yetişkinlik dönemindeki
bireylerin yeme arzusunun yordayıcılarını tespit etmek amacıyla hiyerarşik
regresyon analizi kullanılmıştır. Verilerin analizinde modele sırasıyla
demografik değişkenler (yaş ve cinsiyet), bilişsel esneklik ve sosyal görünüş
kaygısı dâhil edilmiştir. Korelasyon sonuçlarına göre; Yeme Arzusu Ölçeğinin
Yeme Düşüncesi ile Meşgul Olma boyutu ile Bilişsel Esneklik Envanterinin alt
boyutlarından Kontrol (r= .34) arasında düşük düzeyde anlamlı ve pozitif bir
ilişki gözlenirken, Alternatifler (r= -.10) alt boyutu ile düşük düzeyde
negatif ve anlamlı bir ilişki bulunmaktadır. Ayrıca Yeme Arzusu Ölçeğinin alt
boyutu Yeme Düşüncesiyle Meşgul Olma ile Sosyal Görünüş Kaygısı (r= .36) arasında da düşük düzeyde pozitif ve anlamlı
bir ilişki bulunmaktadır. Yeme Arzusu Ölçeğinin Yeme Üzerinde Kontrol Kaybı
boyutu ile Bilişsel Esneklik Envanterinin alt boyutlarından Kontrol (r= .36)
arasında düşük düzeyde pozitif ve anlamlı bir ilişki gözlenirken, Alternatifler
alt boyutu (r= -.16) ile arasında düşük düzeyde negatif yönde anlamlı bir ilişki
gözlenmektedir. Ayrıca Yeme Üzerinde Kontrol Kaybı ile Sosyal Görünüş Kaygısı
(r= .38) arasında pozitif yönde düşük
düzeyde anlamlı bir ilişkiye rastlanmıştır. Bilişsel esneklik ile sosyal
görünüş kaygısı arasındaki ilişki incelendiğinde ise, bilişsel esnekliğin alt
boyutlarından kontrol (r= .45) ile arasında orta düzeyde pozitif yönde anlamlı
bir ilişki gözlenirken, alternatifler (r= -.23) ile arasında düşük düzeyde
anlamlı negatif bir ilişki gözlenmiştir. Hiyerarşik regresyon analizinden elde
edilen sonuçlara göre; yeme arzusu ölçeğinin alt boyutlarından yeme
düşüncesiyle meşgul olma ele alındığında, modele birinci adımda dâhil edilen
demografik değişkenlerinin modele bir katkısı bulunmazken, modele ikinci adımda
dâhil edilen bilişsel esneklik (R²=.12, p<.001) ile üçüncü adımda dâhil
edilen sosyal görünüş kaygısının modele katkısının anlamlı olduğu görülmektedir
(R²=.16, p<.001). Bilişsel esnekliğin alt boyutlarından alternatiflerin
modele özgün bir katkısı bulunmuyorken, kontrol alt boyutunun modele özgün bir
katkısı bulunmaktadır (β= .50, p<.001). Yeme arzusu ölçeğinin alt
boyutlarından olan yeme üzerinde kontrol kaybı ele alındığında, modele birinci
adımda dâhil edilen demografik değişkenlerinin modele bir katkısı bulunmazken,
modele ikinci adımda dâhil edilen bilişsel esneklik (R²=.14, p<.001) ile
üçüncü adımda dâhil edilen sosyal görünüş kaygısının modele katkısının anlamlı
olduğu görülmektedir (R²=.19, p<.001). Bilişsel esnekliğin alt boyutlarından
alternatiflerin modele düşük düzeyde anlamlı bir katkısı bulunmaktadır (β=
-.14, p<.05). Kontrol alt boyutunun ise modele özgün bir katkısı
bulunmaktadır (β= .52, p<.001). Araştırma sonuçları bilişsel esnekliğin alt
boyutlarının yeme düşüncesiyle meşgul olma ve yeme üzerinde kontrol kaybı;
sosyal görünüş kaygısının ise yeme arzusunun tüm alt boyutlarının önemli
yordayıcıları olduğunu ortaya koymaktadır. Elde edilen sonuçlar, literatüre
dayalı olarak tartışılmıştır.
Anahtar
Kelimeler:
Yeme arzusu, bilişsel esneklik, sosyal görünüş kaygısı, beliren yetişkinlik