Akademik Veri Yönetim Sistemi
ISPEC 17th INTERNATIONAL CONFERENCE ON AGRICULTURE, ANIMAL SCIENCE & RURAL DEVELOPMENT, Kırşehir, Türkiye, 25 Nisan 2025, ss.1931-1937, (Tam Metin Bildiri)
Dünya çapında bulunan bitki türlerin (kenevir türü dahil) yalnızca ~ %5'i
iki evciklidir (Dioik). Dolayısıyla,
dioik bitkilerin meyve üretebilmeleri için bir bahçede dişi bitkiler ile
beraber uygun miktarda erkek bitkilerin bulunmasının ihtiyaç
duyulmaktadır. Cannabis sativa L.
bitkisi, 2n=20 kromozomdan oluşan diploid bir genom yapısına sahiptir ve
bitkiler aleminde oldukça nadir görülen belirgin bir XX/XY seks kromozom
sistemi taşımaktadır. Çift evcikli bitki türlerde dişi bireyler XX, ve erkek bireyler ise XY
karyotipine sahip olmktadırlar. Tek evcikli formlar yalnızca XX karyotipe
sahiptir. Bu yüzden monoik bitki formlar genetik olarak dişi çiçek
oluşturmaktadır., Ancak hormonal, stress koşullar veya epigenetik etkileri ile
erkek çiçeklerde oluşturabilmektedir. Bu alanda yapılan çalışmalar, kenevirin
sadece genetik değil, aynı zamanda epigenetik seviyede de cinsiyet belirleme
mekanizmaların belirlenmesinde aktif rol oynamaktadırlar Günümüzde tek evcikli formların istikrarsızlığı;
genetik heterojenlik, çevresel etmenlerin etkisi ve epigenetik düzenlemeler
gibi unsurlar nedeniyle hâlâ açıklığa kavuşmamıştır. Gelecekte, kenevirin
evremsel cinsiyet kromozomlarına dair fiziksel ve genetik haritaların
oluşturulması, Y kromozomunun tam genom dizilenmesi, pakiten karyotip
analizlerinin geliştirilmesi, tek evcikli bireylerin moleküler mekanizmalarının
çözülmesi ve epigenetik düzenleyicilerin fonksiyonel analizi gibi çalışmalar ve
çeşit geliştirilmesi gibi hibridleşme çalışmalarındaki önemi büyük önem taşımaktadır. Bu tür araştırmalar,
sadece temel bilim açısından değil, aynı zamanda yüksek verimli ve homojen
kenevir çeşitlerinin geliştirilmesi için de tarımsal uygulamalarda doğrudan
katkı sağlamaktadır. Bu kapsamda, Hali hazırda Yozgat Bozok
üniversitesinde hibrit çeşitler
geliştirmek amacıyla hem moleküler hemde geleneksel seviyesinde çalışmaları
devam etmektedir.
Only approximately 5% of plant species worldwide (including cannabis)
are dioecious. Therefore, for dioecious plants to produce fruit, a proper ratio
of male and female plants must be present in the same field or garden. Cannabis
sativa L. possesses a diploid genome structure with 2n = 20 chromosomes and
carries a distinct XX/XY sex chromosome system, which is relatively rare among
plant species. In dioecious plants, female individuals have an XX karyotype,
while male individuals have an XY karyotype. Monoecious forms, on the other
hand, carry only the XX karyotype and are therefore genetically predisposed to
form female flowers. However, under the influence of hormones, stress
conditions, or epigenetic factors, they can also develop male flowers. Studies in
this field have shown that not only genetic, but also epigenetic mechanisms
play active roles in the sex determination processes of cannabis.
To this day, the
instability of monoecious forms has not been fully clarified due to factors
such as genetic heterogeneity, environmental influences, and epigenetic
regulations. In the future, studies focusing on the construction of physical
and genetic maps of cannabis’s evolutionary sex chromosomes, complete
sequencing of the Y chromosome, advancement of pachytene karyotype analyses,
elucidation of molecular mechanisms in monoecious individuals, and functional
analyses of epigenetic regulators will be of great importance. Such research is
critical not only for basic science, but also for agricultural practices aimed
at developing high-yielding and genetically uniform cannabis varieties.
In this context,
ongoing hybridization studies are being conducted at Yozgat Bozok University at
both molecular and traditional levels with the goal of developing hybrid
cannabis varieties.