Akademik Veri Yönetim Sistemi
Türk Dünyasında Alp Kadın Uluslararası Sempozyumu, Gazi Üniversitesi Rektörlüğü Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi, Ankara, Türkiye, 8 - 10 Mart 2022, ss.99-109, (Tam Metin Bildiri)
XIX. Yüzyılın ilk yenilikçi padişahı olan, sultan II. Mah mud’un eşi Hoşyar Kadın, ikinci Kadınefendiliğe ka dar yükselmiş son derece hayırsever bir hanım sul tandır. Saray öncesindeki hayatı hakkında fazla bilgi bulunmamaktadır. Büyük olasılıkla saraya cariye ola rak alınmış olmalıdır. Sultan II. Mahmut’a verdiği kız evlatları olan Mihrimah Sultan ile Zeynep Sultan’ın doğumları üzerine ikinci Kadınefendiliğe kadar yük selmiştir. Hayatta iken kız evlatları ile manevi annesi ni ve eşi II. Mahmut’u kaybetmiştir. Bu durum onda derin üzüntüye neden olmuş ve bunların sonucunda uhrevi(dini) bir hayata yönelerek kendisini hayır iş lerine vermiştir. Hoşyar Kadınefendi manevi annesi ve evlatları adına sayısız pek çok hayır eserleri yap tırmıştır. Bunların bir kısmı ise Bozok Sancağı Yozgat merkezinde yaptırdığı cami, medrese ve çeşmesi olup dikkate değer hayratlarındandır. Çalışmanın temel amacı Orta Anadolu’nun merkezi konumundaki bir bozkır kenti olan Bozok/Yozgat’ta imar edilen bu eserlerin aynı zamanda varlığını sür dürebilmesi için yapılan faaliyetleri ortaya koyabil mektir. Hoşyar Kadınefendi ve hayratları ile ilgili Os manlı Arşivinde yapılan belge taraması sonucunda bulunan belgeler değerlendirilmeye çalışılmıştır. Buna göre; Hoşyar Kadın’ın hayatı, hayratları ve bu amaçla yaptığı vakfiyeler kaynakların ışığı altında incelenerek tümevarım metodu ile çözümlenmeye çalışılmıştır. Osmanlı Devleti’nin genelde Rumeli, Balkanlar ve Batı Anadolu’yu ağırlıklı olarak imar ve ihya ettiği düşüncesi yaygındır. Bunun böyle olmadığı, İstan bul merkezli bir yaşam süren Hoşyar Kadınefendi’nin Anadolu’nun ücra köşelerinden birisi olan Yozgat’ta da bu tür imâr ve hayratlar ortaya koyması Osmanlı Devleti’nin orta Anadolu’yu da imar ettiğinin temel göstergelerinden birisidir. Bozok/Yozgat’taki Hoşyar Kadın medrese, camii ve çeşmesi Osmanlı dönemi mimari unsurları yanında vakıf ve sosyal tarih açısından da önem taşımakta dır
Anahtar Sözcükler: Hoşyar Kadın, Bozok/Yozgat, XIX. Yüzyıl, Medrese, Camii.
Hoşyar Kadın, the wife of Sultan Mahmud II who was the first reformer of XIX. Century, is an extremely fairy godmother sultana who rose to the position of second Kadınefen di. There is not much information about her life before palace. Quite likely, she might have been taken as odalisque to the pa lace. Upon giving birth to Mihrimah Sultan and Zeynep Sultan who were the daugh ters of Sultan Mahmud II, she rose to the position of second Kadınefendi. While she was alive, she lost her daughters, her stand in mother and her husband Mahmud II. This brought about a deep sorrow in her, and as a result, she turned to an ethereal (religious) life and she devoted herself to charity works. Hoşyar Kadınefendi had nu merous charity works done in the name of her stand-in mother and daughters. Some of them include a mosque, a madrasah and a fountain built in the centre of Bozok Sanjak Yozgat, and these are remarkable charities. The main objective of the study is to reveal the activities to maintain existence of the se works constructed in Bozok/Yozgat whi ch is a steppe city in the centre of Cent ral Anatolia. The documents obtained by scanning Ottoman Archive about Hoşyar Kadınefendi and her charities were eva luated. Accordingly; the life, charities and endowments of Hoşyar Kadın were analy sed with the inductive method under the light of resources. It is commonly believed that Ottoman Empi re constructed and revived mainly Balkans, Rumelia, Marmara and Western Anatolia. However, that Hoşyar Kadınefendi who led most of her life in İstanbul made such tructions and charities also in Yozgat, one of the remote corners of Anatolia, is one of the main indicators that Ottoman Empire also rendered Central Anatolia prosperous. Hoşyar Kadın mosque, madrasah and fountain in Bozok/Yozgat are of vital impor tance in terms of foundation and social his tory as well as their architectural elements of Ottoman period.
Keywords: Hoşyar Kadın, Bozok/Yozgat, XIX. Cen tury, Madrasah, Mosque.