Memduh Şevket Esendal'ın Romanlarından Türkçe Sözlük'e Deyim Katkıları

Kiraz M. A.

XIII. ULUSLARARASI DÜNYA DİLİ TÜRKÇE SEMPOZYUMU, Rize, Türkiye, 14 - 16 Ekim 2021, ss.120

  • Yayın Türü: Bildiri / Özet Bildiri
  • Basıldığı Şehir: Rize
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.120
  • Yozgat Bozok Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Türk dilinin söz varlığı içinde deyimler oldukça önemlidir. Çoğu mecaz anlam boyutuyla kullanılan deyimler, kullanıcılarına büyük imkânlar sunar. Dili etkili ve canlı kılmasının yanında soyut durumların somutlaştırılarak anlatılmasına yardımcı olan deyimler, konuşurların kelime hazinesinde ne denli zengin olursa konuşuruna o derecede dil ve anlatım olanakları sunar. Deyimlerin öğretilmesi Millî Eğitim Bakanlığının temel öğretim hedefleri arasında da yer alır, ilköğretimin ilk kademelerinden itibaren Türkçe derslerinde farklı öğretim yöntem ve ilkeleriyle verilmeye çalışılan deyimler, diğer öğrenim kademelerinde de öğretilmeye çalışılır. Türkçenin söz varlığında yer alan deyimlerin kayıt altına alınması, Türk dili için oldukça önemlidir. Daha çok deyim ve atasözleri sözlüklerinde kayıt altına alınan deyimlerle ilgili zaman zaman makale ve tezler de yayınlanmaktadır. Ülkemizde Türk dili ile ilgili çalışmaların resmî kuruluşu olan Türk Dil Kurumu, Türkçenin söz varlığının kayıt altına alınmasında kapsamlı çalışmaları yürütmektedir fakat bu çalışmaların, Türk dilinin kullanım sahası düşünüldüğünde her zaman desteklenmeye ihtiyaç duyduğu söylenebilir. Türkçenin söz varlığında önemli bir yeri olan deyimlerin tespit edilerek kayıt altına alınması bu bağlamda tabii ki çok önemlidir. Bu alanda özellikle edebî eserlerin çok değerli olduğu muhakkaktır. Dikkatle incelendiğinde yazar ve şairlerin eserlerinde gün yüzüne çıkmamış birçok söz varlığı ögesinin olduğu görülecektir. Bu söz varlığı ögelerinden biri de deyimlerdir. Türk edebiyatında üzerinde çok fazla durulmayan Memduh Şevket Esendal'ın romanlarında, TDK'nin en son baskısı 2011 yılında yapılmış Türkçe Sözlük'te yer almayan birçok deyimin varlığı tespit edilmiştir. Bu deyimlerin hangileri olduğu ve sayısı bu bildirinin aslını oluşturacaktır. TDK'nin sözlüklerine ve dolayısıyla Türk diline ve kültürüne katkısı olacağı düşünülen bu bildiriyle Türkçenin söz varlığının zenginleştirilmesi amaçlanmıştır. Çalışma yüksek lisans tezimin bir bölümünden oluşturulacaktır. Anahtar Kelimeler: Memduh Şevket Esendal, söz varlığı, deyimler.