Akademik Veri Yönetim Sistemi
UHAD, cilt.6, sa.2, ss.237-249, 2023 (Hakemli Dergi)
Cenaze törenleri, ölü bedenden hareketle ölüm olgusuyla iç içe geçmiş ritüellerdir. Bu ritüeller içerisinde ölüm korkusu ölü bedenden uzaklaşılarak bastırılamayacağı için gelenek bağlamında ölüm ruhunun bulaşacağına inanılan her şeye karşı duygusal sistemde büyüsel sakınmalar ile korkular bastırılmaya çalışılır. İnsanoğlunun evren tasavvuru ve ruh algısı mitik dönemde gelişmiştir. İlkeller doğum ve ölüm arasındaki sorunsalı mitlerle açıklamaya çalışarak içerisinde yaşadıkları dünyayı kendilerinde anlamlandırmışlardır. Bu açıdan insan türünün ilkel dönemlerinden beri var olan ölüm algısını ve algının cenaze törenlerini ne şekilde ve hangi düşüncelerle etkilediği araştırılmaya değer konulardandır. Yapılan çalışma, söz konusu bu bağlam üzerinde şekillenmiş olup Türklerin mitik döneminde oluşan evren tasavvuruna bağlı ruh algısının etkisi ile cenaze törenlerinde ölüme sebep olan ruhlardan büyüsel korunma yolları ele alınmıştır. Çalışmanın giriş bölümünde ölüm olgusu ve insanın zihninde yarattığı ruh algısı açıklanarak Türk kültüründe ölüm sonrası ruhun varlığını anlamlandıran mitik evren tasavvuru hakkında bilgiler verilmiştir. Ana konumuz olan Türklerin cenaze törenlerinde ruh algısına bağlı ölüm korkusu ölüm anında bedenden çıkan ve ölüme sebep olduğuna inanılan ruhlara karşı sergilenen tabu ve kaçınmalar Türk kültür coğrafyasında örnekleri ile açıklanmaya çalışılmıştır. Ölü beden üzerinden ruh ve ölüme sebep olduğuna inanılan ruhlara karşı sergilenen tabu ve sakınmalar aynı mitik kökten gelen Türk topluluklarında benzerlik göstermektedir. Günümüzde farklı inançlara sahip olan Türklerin cenaze törenlerinde ölüm korkusunu birbirine benzer sakınma ritüelleriyle bertaraf etmeye çalışması kan yoldaşlığı oluşturan mitik kökten gelmektedir. Ölen kişinin ruhunun belli bir süre evinin çevresinde dolaştığına dair inanış ölen kişiye duyulan sevgi ve korkuya bağlı bir zıtlık içinde cenaze törenleri esnasında ölüm korkusunu bastıran sakınma ritüellerine yansımıştır.
Funeral ceremonies are rituals intertwined with the fact of death based on dead body. In these rituals, where the
fear of death is dominant, the transmission of the spirit of death to the environment, people and objects due to the
body of the dead is tried to be prevented by magical avoidance and protection. Humanbeing’s conception of the
universe and perception of the soul developed in the mythic period. Primitives frequently transferred the problems
between birth and death to their myths. In this respect, the perception of death that has existed since the primitive
periods of the human species. The perception of death and how and with what thoughts this perception affects
funeral ceremonies are topics worth researching. With the effect of the perception of the soul depending on the
conception of the universe formed in the mythic period of the Turks, the ways of magical protection from evil
spirits that cause death in funeral ceremonies are discussed. In the introductory part of the study, the phenomenon
of death and the perception of the soul created in the human mind are explained and information is given about
the mythical conception of the universe that makes sense of the existence of the soul after death in Turkish culture. In the funeral ceremonies of the Turks, which is the main subject, the fear of death due to the perception of the
soul in the funeral ceremonies of the Turks, the taboos and avoidances exhibited against the spirits that come out
of the body at the time of death and are believed to cause death are tried to be explained according to their functions
in the Turkish cultural geography. For the purpose of the study, how the effects of death and the spirit of death
shape taboos and aversions are explained with various explanations. The taboos and aversions exhibited against
the spirits believed to cause death and spirits believed to cause death through the dead body show similarities in
Turkish communities coming from the same mythological roots. In this study, the determinations related to the
subject based on collected works about funeral ceremonies have been analyzed according to the functional folklore
theory.
Keywords: Death, Soul, Conception of the Universe, Myth, Funeral Ceremonies.